Midlifecrisis ongekend populair in theateraanbod van 2008


Vorig jaar, dit jaar én komend jaar geen Hamlet in het Nederlandse theater. Geen huiver om de geestelijke verscheurdheid van een net aan de pubertijd ontsnapte jonge Deense prins, maar in plaats daarvan wel heel veel mannen – en een enkele vrouw – die worstelen met hun midlifecrisis.

Den Haag (GPD) _ Het Nederlandse theater is het afgelopen jaar massaal aan de midlifecrisis geraakt. Van De familie Avenier tot Tsjechov’s Meeuw, en van Orkaters Bloedband tot Aluins Hotel Midlife: ruim baan voor de generatie die nog net niet roept dat het leven pas begint bij veertig, omdat ze daar pas op hun vijftigste achter gaan komen. Nu gaat het in die stukken nog om huwelijken die in de war raken door jonge nieuwe vlammen, zonen die hun sterfelijkheid zien weerspiegelen in de sterfelijkheid van hun ouders en actrices die erachter dreigen te komen dat ze net te jong zijn voor de rol van moeder, maar ondertussen ook niet meer gevraagd worden voor de rol van jonge minnares. Of dat je als best aantrekkelijke vrouw van veertig aan je oude vrienden vraagt, wat er mooi is aan een vrouw van veertig, en dat je oude vrienden dan heel lang moeten nadenken, zoals de muzikanten op reünie in Hotel Midlife. Aluin-actrice en zangeres Gabby Bakker kan zo’n vernedering als geen ander incasseren.

We tobben wat af op de planken

Hoe komt het toch dat het op de Nederlandse podia tegenwoordig bijna altijd gaat over problemen van mensen tussen de veertig en begin vijftig? Het eerste antwoord is simpel: inmiddels is er een hele generatie acteurs en regisseurs in die leeftijd aangekomen. En meer dan een jaar of 15 geleden, toen babyboomers als Theu Boermans (toen bij De Trust) en Gerardjan Rijnders met Toneelgroep Amsterdam op het hoogtepunt van hun macht arriveerden, zijn de midlifers van nu bezig met hun eigen lot. De door Joost Zwagerman en Ronald Giphart tot Generatie Nix uitgeroepen postbabyboomers hebben het moeilijk en dat zullen we dus weten ook.

Specifiek in het theater is die crisis momenteel heel erg actueel: op dit moment beslist Den Haag over een ingrijpende stelselwijziging van het gesubsidieerde toneel. Het oude systeem, dat een soort mengelmoes is van grote nationaal opererende, al dan niet regionaal gebonden gezelschappen, en kleine tot middelgrote kernen rond zelfstandige makers, gaat op de schop. Wat ervoor in plaats gaat komen is nog erg onduidelijk, maar die onduidelijkheid leidt bij veel toneelmakers van rond de 45 tot paniek of zelfs regelrechte depressie. Immers: zij konden nooit in de luxe leven van een artistiek leiderschap van een groot gezelschap, omdat daar die paar babyboomers al zaten, en net nu die babyboomers aan hun pensioen gaan beginnen komt er een nieuw stelsel waarin men een nieuwe generatie aan het werk wil zien: de huidige jonge helden van tussen de twintig en 35. Of, zoals de jonge zoon van de actrice Arkadina het in Tsjechov’s Meeuw zegt: ,,Zij wil leven, liefhebben, fleurige bloesjes dragen en ik ben al vijfentwintig, ik herinner haar d’r voortdurend aan dat ze al niet zo jong meer is. Als ik er niet bij ben is ze pas tweeën­ dertig, maar met mij d’r bij is ze achtenveertig, en daarom haat ze me.”

Casanova

Voordeel is dus dat het allemaal heel erg leuk theater kan opleveren. Topper is natuurlijk Tsjechovs ‘Een Meeuw’, waarin Monique Kuijpers dit seizoen geniaal tekeerging als een actrice van veertig die alle middelen inzet om jong, mooi en ongeëvenaard te blijven. Mark Rietman en Peter Blok deden iets heel mooi midliferigs in Ger Thijs’ ‘Ik ben weg’. Nu zijn die twee acteurs natuurlijk, mét Gijs Scholten van Aschat, Jaap Spijkers en Pierre Bokma de vleesgeworden theatrale midlife-crisis. Stonden zij niet zo’n beetje allemaal in Cloaca, de theater- en filmhit van Maria Goos? Van Goos is bovendien op dit moment De Familie Avenier te zien, en dat is eigenlijk één groot midlifecrisis-verhaal van mensen die erachter komen dat ze door de tijd dreigen te worden ingehaald. Pierre Bokma is op dit moment ook nog te zien in De Gravin van Parma, waarin hij Casanova speelt, die lijdt aan een typisch midlifecrisis-probleem: het jonge ding van zijn dromen blijkt een babbelzieke afknapper. En eerder dit seizoen waren daar ‘Bloedband’ van Orkater en Op de Ziel van Oostpool. Twee stukken met een typische veertigersproblematiek, waarbij Orkater zich met de mannen, en Oostpool zich meer met de vrouwen bezighield, net als eerder in het vrouwen van veertig plus-stuk De Nimfen.

Zo bezien kan het allemaal wat veel worden. In Engeland is het al gebeurd. Daar kwam de midlifegolf wat eerder aan. Toevallig net toen Maria Goos met Cloaca haar debuut op het Londense West End maakte. Haar briljante midlifestuk werd er slecht ontvangen, met als dieptepunt een uitzending van het BBC-kritiekenprogramma Late Review, waarin de recensenten, toevallig zelf allemaal rond de veertig, zich uitermate vrolijk maakten ten koste van dit stuk. Daarin speelde natuurlijk mee dat het gebracht werd in een theater dat net door de Amerikaan Kevin Spacey was overgenomen, en die kennen we natuurlijk allemaal van de legendarische midlifecrisis-film American Beauty. Engeland had het, in ieder geval voor wat de pers betreft, wel weer even gehad met die zwoegende, klagende veertigers.

Nederland is nog maar net begonnen aan de theatrale midlifecrisis, en dat hoeft dus helemaal niet erg te zijn. Mensen zijn, zo vertelde filosoof Douwe Draaisma onlangs nog, veel langer veertig dan dat ze puber, twintiger of bejaarde zijn. En nu vijftiger Mark Rietman geen Hamlet gaat spelen bij Joop van den Endes Toneelmeesters, omdat dat commerciële project aan zijn eigen bravoure ten onder is gegaan, is het hoogtepunt van de beweging nog niet in zicht. Of het moest Hotel Midlife zijn, van Aluin: zelden een treffender, leuker en ook tragischer portret gezien van een generatie in het midden van de chaos die leven heet. Die voorstelling is tot en met september van dit jaar overal in het land te zien.

De gravin van Parma door Impresariaat Wallis speelt nog t/m 28 juni. Inlichtingen: www.impresariaatwallis.nl

De Familie Avenier door Het Toneel speelt nog t/m 14 juni. Inlichtingen: www.hettoneelspeelt.nl

Nachtwake door De Paardenkathedraal speelt nog t/m 31 mei. Inlichtingen: www.paardenkathedraal.nl

Hotel Midlife door Aluin speelt nog tot 18 september. Inlichtingen: www.aluin.nl.


Blij mee? Doe me een donatie!
Become a patron at Patreon!

Wil je hulp bij het schrijven, of gewoon een keer advies over je project? Stuur me een mailtje.

, ,