Sentiment nekt Moeder Courage van Van den Ende


Rotterdam (GPD) _ Mark Rietman is leuk. De misschien wel beste acteur van Nederland heeft een heel erg treffende Freek de Jonge in huis, en wanneer hij hem mixt met zijn Youp van ’t Hek en John Lanting die het ook zo goed op feestjes doen, kan hij de saaiste avond redden. Tenminste, dat was de gedachte tot de Moeder Courage die nu gebracht wordt door Joop van den Endes Toneelmeesters.

Moeder Courage is een klassieker. Dus rijp voor de commerciëlen. Die branden de vingers namelijk niet aan experimenten. Sterker nog: omdat er al zoveel geëxperimenteerd wordt in dat vermaledijde gesubsidieerde toneel, vond de koning van de commerciëlen, Joop van den Ende, het nodig om een speciale stal in te richten voor de raspaarden van het theater. Die stal, met de naam Toneelmeesters, brengt klassiekers zoals ooit klassiekers bedoeld waren, zonder de nieuwlichterij van al die regisseurs die zich ’theatermaker’ zijn gaan noemen. Een loffelijk streven natuurlijk, want er zijn heel veel mensen die vroeger van toneel hielden en nu  niet meer. Volgens de laatste marketinginzichten houden die mensen van toneel waarin  er nog luid en duidelijk gespeeld wordt, waarin de spelers nog gewoon doen of je er niet bent en waarvan de decors tenminste net echt lijken.

Zo kun je inderdaad heel wat Tsjechovs spelen en is vooral het Amerikaanse en Britse toneelrepertoire nog wel aan de man te brengen. Maar Brecht? Nee, dus. Want Brecht schreef modern theatermakerstoneel. Toneel met een boodschap. Toneel dat geen illusie mocht bieden en toneel waarin de personages niet allemaal aardig waren. Sterker nog: Omdat hij zo’n hekel had aan inleving en ontroering schreef hij eigenlijk alleen maar stukken met nare hoofdrollen. Moeder Courage is daar het schoolvoorbeeld van. Moeder Courage is een vrouw die handel drijft in de oorlog en daarvan zo afhankelijk is dat het offer van haar drie kinderen tot het bedrijfsrisico hoort. Moeder Courage is dan ook meer een embleem, zoals de predikant die Mark Rietman speelt staat voor de huichelachtigheid van alle religies.

Zulk toneel heeft dus niets te maken met de ontroering waarnaar zoveel mensen in het theater snakken. Zulk toneel is meer een ideeëngoed dan een lekker wegdroomdrama. Zulk toneel zou hier en nu, midden in de tijd moeten staan, de toeschouwer bij de lurven moeten grijpen en met een stevig stuk intellectuele bagage buiten moeten schoppen.

Maar dat gebeurt dus niet, omdat de regie heeft gekozen voor inleving en sentimentaliteit. Anne Wil Blankers is natuurlijk een hemels goede actrice, maar  ze staat in deze voorstelling zo moeilijk te doen dat het bijna pijn doet om naar haar te kijken. Ze schreeuwt de hele tijd, en schiet keer op keer de emotie in. Ze doet kortom zo haar best om een naar wijf neer te zetten die toch ergens gevoel heeft, dat het stuk er eentonig van wordt. Het ligt niet aan haar, natuurlijk. Hier is meer aan de hand. De regie heeft zich in de actualisering van dit inmiddels toch al zeventig jaar oude stuk beperkt tot een halfslachtige overzetting van de plaats van handeling uit Duitsland naar Nederland. De dertigjarige oorlog is vervangen door de tachtigjarige. Maar waarom? Helpt het iets om in plaats van over het gruwelijke beleg van Lutzen, nu te horen over het kennelijk legendarische beleg van Steenwijk? Nee dus.

Blijft over dat er nu een stuk gebracht wordt van een toneelvernieuwer van een eeuw oud, maar op een manier die zo ouderwets is, dat ook de moeilijke liedjes niet meer kunnen boeien.

Dit leidt tot sentimentele saaiheid, die nu ook nog die toeschouwers van vroeger onmogelijk kan bekoren. Deze topacteurs verdienen beter, maar de toeschouwers van nu hebben er ook recht op om serieus genomen te worden. Foei.

 

Moeder Courage door Joop van den Endes Toneelmeesters. Gezien: 17 februari 2008 in Rotterdam (première). Tournee t/m 8  juni. Inlichtingen: www.toneel.nl

 

Blij mee? Doe me een donatie!
Become a patron at Patreon!

Wil je hulp bij het schrijven, of gewoon een keer advies over je project? Stuur me een mailtje.