Meesterlijke beheersing in Pianist{mosimage}
Amstelveen (GPD) _ Wonderlijk, hoe verhalen kunnen werken door ze simpel te vertellen. Dat je, door alleen maar te luisteren naar iemand, dingen voor je ziet die intenser zijn dan de heftigste filmbeelden. En dat je meeleeft met de verteller die zijn uiterste best moet doen om zijn verhaal zo helder mogelijk over te brengen. Dan gebeurt er iets moois. Het is nu te ontdekken door een bezoek aan De Pianist, de voorstelling waarin Edwin de Vries samen met een buitengewoon vaardig concertpianist het verhaal vertelt van de Poolse componist en pianist Wladyslaw Szpilman.
Veel mensen zullen De Pianist kennen van de met Oscars en Césars
overladen film van Roman Polanski uit 2002. Die film is, net als het
toneelstuk, gebaseerd om Szpilmans eigen boek, dat vijftig jaar lang
onuitgegeven op een plank lag. De reden dat het relaas van een Joodse
pianist die het getto van Warschau overleefde niet werd uitgegeven was
onthutsend: volgens de na-oorlogse Poolse regeringen waren er
uitsluitend Polen getroffen door de oorlog, en was iedere exclusiviteit
voor Joodse slachtoffers niet gepast.
Szpilman beschrijft de gruwelen in het getto met een pijnlijke
nauwgezetheid. Meer als een wetenschapper die scherp registreert dan
iemand die in een verschrikkelijke werkelijkheid terecht is gekomen en
vol afgrijzen om zich heen kijkt. Die koelheid staat op het toneel
samen met de muziek van Chopin, net als Szpilman een Poolse componist.
Nu wordt Chopin nogal eens in verband gebracht met grote emoties en
larmoyante zoetsappigheid. Dat zou je het ergste kunnen doen vrezen.
Dat er collectief luid gesnotterd zou moeten gaan worden om de jaren
van de onvoorstelbare haat. Nu is er niets tegen snotteren, maar de
emotionele incontinentie die vaak het gevolg is van sommige films en
voorstellingen over de oorlog is een gruwel, omdat zulk gehuilebalk de
overledenen en overlevenden geen recht doet. Het levert op zijn best
plaatsvervangende schaamte op.
Niets van dat alles dus in deze
versie. Edwin de Vries is superieur in zijn beheersing, het toneelbeeld
blijft tot een enkel effect beperkt en het verhaal krijgt alle ruimte.
Maar sterker haast nog dan het verhaal is de muziek. Er reizen twee
pianisten mee: Yoram Ish-Hurwitz en Mikhail Rudy, de man die het stuk
mede schreef. Ik zag Ish-Hurwitz, en hij was fenomenaal. Hij brengt
Chopin even beheerst als Edwin de Vries het verhaal van Szpilman
brengt, en dat maakt dat je met nieuwe oren naar de Poolse componist
luistert: wat een zuiverheid, wat een helderheid. Wat zit er veel Bach
in Chopin.
En zo ontstaat er een mooie, serene sfeer, waarin het einde, dat met
uitbundig vallende sneeuw bijna over de rand gaat, je op een
verontrustende manier geruststelt. De zuiverzoete muziek, de sneeuw die
alles bedekt, dat alles herinnert ons er alleen maar aan dat er heel
weinig voor nodig is om de redeloze haat van toen weer opnieuw te doen
oplaaien. Sneeuw bedekt de lijken en ruïnes, maar sneeuw heeft de nare
gewoonte om te smelten. En dan begint alles weer opnieuw.
De Pianist door Edwin de Vries. Gezien: 22 februari in Amstelvcen. Tournee t/m 4 mei 2008. Inlichtingen: www.depianist.info .