Shock & Awe Theater uit Italië
Rotterdam – Hij heeft wel iets van een
groot-inquisiteur: Romeo Castellucci. Daarmee zeg ik niets over de
morele standaarden die deze Italiaanse theatermaker hanteert. Het is
alleen een tip voor casting directors om die kop eens nader te
beschouwen wanneer je een film over die glorietijd van de Roomsche
kerk wilt maken waarin afvalligen met gemeentelijke instemming in het
openbaar werden doodgemarteld. Die kop van Castellucci kan namelijk
niet lachen. Tenminste niet van humor. Hij kan slechts smalend lachen
wanneer een onhandige gespreksleider in het Keuzecafé van de
Rotterdamse Schouwburg een domme vraag stelt. Met Castellucci kun je,
kortom, nog wel eens een leuke nacht in het café doorbrengen.
Ik heb een moeizame verhouding met de
man. Daar kan ik eerlijk over zijn. Met zijn allereerste
festivalproductie, Giulio Cesare, was niets mis. Ik zag hem in het
Holland Festival en was onder de indruk. Ondanks de schokkende inzet
van twee echte bijnastervende anorexiapatiëntes en een
geopereerde, maar even sterfelijke keelkankerpatiënt, was
Castellucci's interpretatie van Shakespeare's oerdebatstuk Julius
Caesar er een waar ik liefde en zachtheid in herkende. Plus een rauwe
poëzie die de hardheid en ernst van deze productie dragelijk
maakte.
Daarna ging het bergaf met mijn
waardering voor de man. Ik constateerde grootheidswaan bij zijn
poging om het leven, de wereld en de rest te vatten in de megalomane
voorstelling Genesi, en totale ideeënarmoede bij zijn bewerking
van Monteverdi in Il Combattimento.
Omdat ik toen bij het AD werkte, ging
mijn waardering van 5, naar twee, naar 1 ster. En nu staat hij weer
op drie schapekoppen. Hey Girl, zijn nieuwste productie, is namelijk
best wel een interessant project. Het stond afgelopen week in De
Internationale Keuze van de Rotterdamse Schouwburg, als trekker van
een drietal Italiaanse inzendingen, waarvan ik er één
niet gezien heb, en één andere (La
Busta) hopeloos ouderwets vond.
En Castellluci heeft best wel humor, al
is het inquisiteurenhumor: de titel Hey Girl, zo verklaarde hij in
een interview met Karin Veraart in de Volkskrant, is een Engelse
slangversie van Ave Maria. Waarmee duidelijk is dat Hey Girl een
voorstelling is die het opneemt voor de vrouw. Sterker nog:
Castellucci laat het zijn hoofdpersonage ook gewoon zeggen in de
voorstelling. Alle sterke vrouwen in de geschiedenis (van het type
Maria Stuart en Anna Boleyn) zijn uiteindelijk door een woedende
bevolking vermoord. Dat krijgen we vervolgens ook letterlijk te zien,
omdat hij ook de regel: 'Wat moet ik met al die middeleeuwse
symboliek?' door zijn hoodpersonage laat fluisteren. Geen symboliek,
dus, maar gewoon een stuk of 40 lokaal geworven mannen, die met
zwarte kussens een kleine vrouw doodknuppelen.
Ik besloot halverwege dat ik de
voorstelling niet zou afwijzen, al zou daartoe alle aanleiding kunnen
zijn. Je zou bijvoorbeeld kunnen zeggen dat het nogal makkelijk is om
een zaal uit te verkopen wanneer je veertig locals als figurant
inzet. Die brengen p.p. zeker tien mensen mee aan nieuwsgierige
familie en vrienden, zodat je al van 400 plaatsen verzekerd bent.
Maar nee. Ook al mag dat zo zijn:
Castellucci maakt kunst die gezien kan worden, al is het nog steeds
van dik hout zaagt men balken. Het geluid is eng en hard tot te hard,
de thematiek genadeloos en van een katholicisme waar je pukkeltjes
van krijgt. Maar het is consequent, en dwingt daardoor alleen al
bewondering af.
Wat mij wel doet huiveren om het
Italiaanse theater. Ik heb in 10 jaar Castellucci en een paar jaar
Holland Festival alleen maar lood- en loodzware, van katholiek
schuldgevoel en bombast bezwangerde stukken uit Italië zien
komen. Nu hebben ze zwaar te lijden gehad onder Berrlusconi en
consorten. Zulke toestanden kon je ook zien in het Engeland onder
Thatcher. Daar verloren de Britse theatermakers ook hun identiteit en
gevoel voor humor. Maar er bleef nog iets overeind, waarop een nieuwe
theatercultuur kon worden gebouwd.
Italië moet nog een lange weg
gaan, voordat ook daar weer gelachen kan worden.
Vrees ik.
Gezien: hey Girl! van Societas Rafaelo Sanzio. Festival De Internationale Keuze van de Rotterdamse Schouwburg
