Rotterdam – Hij heeft wel iets van een groot-inquisiteur: Romeo Castellucci. Daarmee zeg ik niets over de morele standaarden die deze Italiaanse theatermaker hanteert. Het is alleen een tip voor casting directors om die kop eens nader te beschouwen wanneer je een film over die glorietijd van de Roomsche kerk wilt maken waarin afvalligen met gemeentelijke instemming in het openbaar werden doodgemarteld. Die kop van Castellucci kan namelijk niet lachen. Tenminste niet van humor. Hij kan slechts smalend lachen wanneer een onhandige gespreksleider in het Keuzecafé van de Rotterdamse Schouwburg een domme vraag stelt. Met Castellucci kun je, kortom, nog wel eens een leuke nacht in het café doorbrengen.

Ik heb een moeizame verhouding met de man. Daar kan ik eerlijk over zijn. Met zijn allereerste festivalproductie, Giulio Cesare, was niets mis. Ik zag hem in het Holland Festival en was onder de indruk. Ondanks de schokkende inzet van twee echte bijnastervende anorexiapatiëntes en een geopereerde, maar even sterfelijke keelkankerpatiënt, was Castellucci’s interpretatie van Shakespeare’s oerdebatstuk Julius Caesar er een waar ik liefde en zachtheid in herkende. Plus een rauwe poëzie die de hardheid en ernst van deze productie dragelijk maakte.

Daarna ging het bergaf met mijn waardering voor de man. Ik constateerde grootheidswaan bij zijn poging om het leven, de wereld en de rest te vatten in de megalomane voorstelling Genesi, en totale ideeënarmoede bij zijn bewerking van Monteverdi in Il Combattimento.

Omdat ik toen bij het AD werkte, ging mijn waardering van 5, naar twee, naar 1 ster. En nu staat hij weer op drie schapekoppen. Hey Girl, zijn nieuwste productie, is namelijk
best wel een interessant project. Het stond afgelopen week in De Internationale Keuze van de Rotterdamse Schouwburg, als trekker van een drietal Italiaanse inzendingen, waarvan ik er één
niet gezien heb, en één andere (La Busta) hopeloos ouderwets vond.

En Castellluci heeft best wel humor, al is het inquisiteurenhumor: de titel Hey Girl, zo verklaarde hij in
een interview met Karin Veraart in de Volkskrant, is een Engelse
slangversie van Ave Maria. Waarmee duidelijk is dat Hey Girl een
voorstelling is die het opneemt voor de vrouw. Sterker nog:
Castellucci laat het zijn hoofdpersonage ook gewoon zeggen in de voorstelling. Alle sterke vrouwen in de geschiedenis (van het type Maria Stuart en Anna Boleyn) zijn uiteindelijk door een woedende bevolking vermoord. Dat krijgen we vervolgens ook letterlijk te zien, omdat hij ook de regel: ‘Wat moet ik met al die middeleeuwse symboliek?’ door zijn hoofdpersonage laat fluisteren. Geen symboliek, dus, maar gewoon een stuk of 40 lokaal geworven mannen, die met zwarte kussens een kleine vrouw doodknuppelen.

Ik besloot halverwege dat ik de voorstelling niet zou afwijzen, al zou daartoe alle aanleiding kunnen zijn. Je zou bijvoorbeeld kunnen zeggen dat het nogal makkelijk is om een zaal uit te verkopen wanneer je veertig locals als figurant inzet. Die brengen p.p. zeker tien mensen mee aan nieuwsgierige familie en vrienden, zodat je al van 400 plaatsen verzekerd bent.

Maar nee. Ook al mag dat zo zijn: Castellucci maakt kunst die gezien kan worden, al is het nog steeds van dik hout zaagt men balken. Het geluid is eng en hard tot te hard, de thematiek genadeloos en van een katholicisme waar je pukkeltjes van krijgt. Maar het is consequent, en dwingt daardoor alleen al
bewondering af.

Wat mij wel doet huiveren om het Italiaanse theater. Ik heb in 10 jaar Castellucci en een paar jaar Holland Festival alleen maar lood- en loodzware, van katholiek schuldgevoel en bombast bezwangerde stukken uit Italië zien komen. Nu hebben ze zwaar te lijden gehad onder Berlusconi en consorten. Zulke toestanden kon je ook zien in het Engeland onder Thatcher. Daar verloren de Britse theatermakers ook hun identiteit en gevoel voor humor. Maar er bleef nog iets overeind, waarop een nieuwe theatercultuur kon worden gebouwd.

Italië moet nog een lange weg gaan, voordat ook daar weer gelachen kan worden.

Vrees ik.

Gezien: hey Girl! van Societas Rafaelo Sanzio. Festival De Internationale Keuze van de Rotterdamse Schouwburg