Marijke Schermer schrijft toneelstuk over bedenkers van smakeloze ideeën
Ultiem geluk is te koop
Eerder
maakte ze De Claim, een stuk over mensen die een schadevergoeding
willen voor hun ongelukkige leven. Nu maakt toneelschrijfster Marijke
Schermer een voorstelling over types die programma's bedenken als De
Gouden Kooi: ,,Het zijn mensen die al hun intellectuele en financiële
vermogen helemaal nooit inzetten om iets van de wereld te proberen te
begrijpen.”
Hengelo (GPD)_,,Maar
de bijbel, dat is een heel dik boek!”, roept één van de karakters in
Het Alphapaar uit. ,,Je hoeft alleen maar te lezen over het Paradijs,
dat is helemaal in het begin en maar een klein stukje!”, stelt haar
partner haar gerust. Welkom in de snelle wereld van de media, de
programmaformules en het grote geld. Marijke Schermer,
toneelschrijfster en regisseur van Toneelgroep Alaska, schreef er een
stuk over. Vier etages van een torenflat worden bevolkt door
programmaformulebedenkers, een schrijver van doe-het-zelf-boeken en een
vrouw die net niet verdronken is. Overal hangen camera's. Dat lijkt een
beetje op Big Brother, dus? Dat klopt, volgens de 31-jarige Marijke
Schermer:
,,Ik wilde een stuk
maken over mensen die beroemd zijn geworden zonder iets te kunnen.
Mensen die dus alleen maar beroemd zijn omdat ze op tv zijn, niet omdat
ze kunnen voetballen of zingen. Ik kwam er al snel achter dat zulke
mensen helemaal niet interessant zijn op het toneel. Dus besloot ik
iets te maken over mensen die heel creatief zijn en bevlogen in het
bedenken van de meest smakeloze programma's.”
Maar ondertussen is er wel iets aan de hand. De flat waarin de personages zich bevinden is geen gewone flat.
,,Het
is een geïsoleerde groep mensen die niet meer echt naar buiten kijkt.
Het zijn mensen die al hun intellectuele en financiële vermogen
helemaal nooit inzetten om iets van de wereld te proberen te begrijpen.
Ze zijn totaal gefixeerd op 'gelukkig worden'. En ze komen er niet aan
toe om de krant te lezen. Er is wel een krant, maar steeds als iemand
hem pakt roept iemand anders: 'nee, laten liggen, die moet ik nog
lezen!'. En zo lezen ze hem dus nooit.”
Er
wordt in het stuk gerefereerd aan De Toverberg, de beroemde roman van
Thomas Mann over mensen in een sanatorium die ook niet meer naar de
wereld willen kijken. Is Het Alphapaar een soort bewerking van dat boek?
,,Er
zijn kleine parallellen met Thomas Manns roman, maar voor de rest gaat
dit stuk echt over iets anders. Misschien wel over mensen die graag
laten merken dat ze Thomas Mans De Toverberg hebben gelezen.”
Het is nogal conceptueel, de tekst. Niet erg realistisch.
,,Dat
is de vorm ook. We hebben een heel strak decor, en er zijn geen
individuele kostuums. Er zijn mannenpakken en vrouwenpakken. Dus ik
kwam er al snel achter dat de acteurs juist heel erg personages moeten
gaan spelen en geen ideeën. We zijn dus enorm bezig met nadruk te
leggen op de onderlinge relaties, emotionele lijnen en verdieping van
de rollen. Als ze met deze teksten ook nog eens exemplarische mensen
zouden gaan spelen zou het wel een heel erg pretentieuze en
ingewikkelde voorstelling worden. Het moet dus heel licht gebracht
worden. Het is ook als een komedie geschreven.”
Bedenk je die vorm dus als schrijver al?
,,Dat
het een komedie moest worden wist ik al toen ik het schreef. Maar er
zijn anderen die dingen mede bepalen. Richard Jansen, die vroeger
speelde in de Fatal Flowers, bepaalt het geluidsdecor, de projecties en
de vormgeving. Dat is heel prettig omdat hij een tegenkant laat zien.
Ik denk heel erg inhoudelijk, terwijl hij in beelden denkt. Zo vullen
we elkaar aan, omdat zijn vormgeving ook al heel veel dicteert. De
speelstijl die bedenken we eigenlijk pas op de vloer.”
Het
stuk gaat over de maakbaarheid van het geluk. Twee van de personages
besluiten dat dat geluk het beste kan worden gemaakt in de vorm van een
baby'tje. Dat is nogal een cliché, niet?
,,Dat
is ook helemaal niet wat ik zou zien als oplossing. Er wordt niet voor
niets aan het eind door een van de andere personages gevraagd wat er
nou zo happy is aan dit einde. Er staan duidelijk verschillende keuzes
naast elkaar. Een van de andere personages verdrinkt aan het einde. Dat
is ook niet echt een moraal, natuurlijk.”
Wat is je boodschap?
,,Ik
ben duidelijk tegen de opvattingen zoals een paar personages die uiten,
dat geluk maakbaar is, en dat alles mag worden ingezet voor persoonlijk
gewin. Maar ik ben ook weer niet zo rechtlijnig als de Clara-figuur,
die iets probeert te begrijpen van de wereld. Zij maakt alleen de hele
grote fout door zich af te sluiten van de wereld en zo te ontkennen dat
het ervaren van dingen een van de belangrijkste middelen is om het
leven te leren kennen.”
Put je daarvoor uit eigen ervaring?
Ik
heb nu allemaal biologieboeken gelezen als voorbereiding op dit stuk.
Ik was begonnen in Darwin, maar dat is helemaal niet leuk, want het
gaat alleen maar over planten. Maar ik heb wel Frans de Waal gelezen,
en De Naakte Aap van Desmond Morris.”
Dus
nu gaat het over aapjes kijken, terwijl je hiervoor een stuk over
rechtszaak over prenataal testen schreef. Is dat een ontwikkeling?
,,Vroeger
schreef ik veel realistischer. Dit is het eerste stuk dat ik schrijf
dat niet over mensen in een huiskamer gaat. Dat was ook een bewuste
opdracht die ik mezelf heb gesteld. Ik wilde een complexere structuur,
meer lijnen naast elkaar. Vroeger deed ik ook minder research voor
stukken. Ik maakte stukken over geïsoleerde mensen in een
sneeuwlandschap of een gesloten ruimte. Dan ging het vooral over
menselijke verhoudingen of over psychologie. Dan was de buitenwereld
niet belangrijk. Tegenwoordig doe ik research omdat ik ook wil dat mijn
stukken iets over de wereld zeggen. Als je alleen maar uit je eigen
leven of je eigen hoofd put, schrijf je uiteindelijk alleen nog maar
stukken over schrijvers die een writers block hebben omdat ze schrijver
zijn die alleen nog maar over zichzelf schrijven en niks meemaken.”
Altijd schrijver willen worden?
,,Jawel,
maar ik heb eerst nog heel lang gedacht dat ik ook actrice wilde
worden. Ik kwam er op de toneelschool in Arnhem achter dat ik liever
wilde schrijven en geen actrice wilde worden. ik ben nog wel als
actrice afgestudeerd, maar ik wilde gaan schrijven. Ik heb sindsdien
ook nooit meer gespeeld. Ik ben ook echt geen acteur. De toneelschool
was ook best een zware tijd.”
Waarom ben je er dan aan begonnen?
,,Ik
wist helemaal niks, eigenlijk. Ik zat in Groningen op de
jeugdopleiding. We waren best een ambitieus clubje. We gingen ook nooit
zelf naar toneel kijken, we waren te druk met zelf maken. Op de
toneelschool kwam ik er pas achter dat je ook andere dingen kon doen,
zoals de regie-opleiding. Maar toen zat ik dus al op de
acteursopleiding.”
Nog ambitie om een boek te gaan schrijven?
,,Zeker
wel. Maar daar zie ik ook tegenop. Een boek, dat is pas
arbeidsintensief. Ik doe al zo lang over een stuk. Ik doe daar vijf
maanden over. Een roman kost dan zeker een jaar.”
Het Alphapaar door Toneelgroep Alaska. Première op 28 oktober in het rabotheater te Hengelo. Tournee. Inlichtingen: www.toneelgroepalaska.nl.