Vechten tot de allerlaatste minuut
Jeroen
van den Berg schreef Blessuretijd, een stuk over dementerende ouderen,
tot elkaar veroordeeld in een kil verpleegtehuis. Het was een enorm
succes in Friesland. Nu is het in een Nederlandse vertaling te zien in
de rest van het land. ,,We laten zien dat je nog alle mogelijkheden
hebt om iets anders met je leven te doen.”.
Amsterdam (GPD)
_ ,,Het is een vreselijke ziekte.” Toneelschrijver Jeroen van den Berg
maakte het van dichtbij mee toen zijn oma begon te dementeren. ,,Ik was
een jaar of 15, dus het beeld is verwaterd, maar ik vond het
verschrikkelijk wat er met haar gebeurde. Dat ze uit haar vertrouwde
omgeving weg moest naar zo'n onpersoonlijke omgeving. We moesten al
haar spulletjes in dozen doen terwijl ze nog niet dood was. Ik heb
thuis nog een doos met spullen uit dat huis. Daar zitten briefjes in
die ze voor zichzelf geschreven heeft, en je ziet die steeds warriger
worden. Je ziet de persoonlijkheid uit het handschrift verdwijnen. Dat
is heel triest om te zien. Ik weet niet hoe erg het is als je het
meemaakt. Mijn oma huilde altijd als we weggingen, en dat bleef ze
doen, terwijl ze ons niet meer herkende. Er moet dus nog iets van
herkenning zijn geweest. Ik ben bang dat ze zich heel opgesloten
voelde.”
Het idee voor een
toneelstuk over dementie kwam niet van Van den Berg zelf. Het was een
verzoek van een aantal acteurs van het Friese theatergezelschap
Tryater. ,,Zij zitten allemaal in de leeftijd dat hun ouders met
ouderdomsklachten komen, en soms dement worden. Of ze kwamen in een
verzorgingstehuis terecht. Dat was voor de acteurs dus iets wat hen
direct aanging, en zij wilden daar theater over maken.”
Maar
het moest wel in het Fries, terwijl Jeroen van den Berg dan wel uit het
noorden komt, maar geen Fries kan schrijven. Dat leverde een omslachtig
werkproces op: ,,De acteurs van Tryater hebben geïmproviseerd in het
Fries. Daarna heb ik het in het Nederlands opgeschreven. Dat werd een
een eerste versie die zij weer in het Fries hebben vertaald en die werd
gerepeteerd. En naar aanleiding van die eerste werkversie heb ik het
definitieve toneelstuk geschreven dat weer door een echte vertaalster
in het Fries is vertaald.”
Een
dergelijke werkwijze zorgde er wel voor dat het stuk dicht op de huis
van de spelers lag: ,,Ze hebben allemaal geïmproviseerd op basis van
mensen die ze zelf heel goed kenden. Vaak speelden ze hun eigen vaders
of moeders. Dat maakte de voorstelling heel speciaal. Niet alleen voor
de spelers, maar ook voor het publiek. Je voelde dat het heel dichtbij
was.”
Het stuk speelt in een
verpleeghuis, waar een aantal dementerende ouderen bij elkaar zit. In
het begin spelen vooral de onderlinge verschillen een rol. Zo is één
van de patiënten de hele tijd aan het strijden voor een betere
behandeling en wil een ander meehelpen aan onderzoek naar een medicijn
tegen dementie. En er is liefde. Maar gaandeweg verliezen de personages
hun eigenheid. Net als in het echte leven. ,,We laten zien dat kje nog
van al;les kan als je in zoń toestand komt aan het eind van je leven,
maar dat daarna wel onherroepelijk het afscheid komt.”
De
voorstelling maakte diepe indruk in Friesland, maar of het dat ook in
Nederland zal doen, blijft spannend. Nu wordt het stuk immers gespeeld
door acteurs die het niet zelf hebben bedacht.
Van
den Berg heeft er echter alle vertrouwen in dat het minstens even goed
zal worden als die Friese versie, die alleen in Friesland al 10.000
bezoekers trok. ,,De acteurs die het nu spelen hebben niet die directe
band, dus dat geeft een andere spanning. Ik heb een doorloop gezien en
ik was verbaasd over hoe goed het was. Deze spelers hebben meer afstand
tot het onderwerp en die afstand levert ook inzicht op.”
Bovendien
is de spelersgroep met grote namen als Nettie Blanken en Helmert
Woudenberg natuurlijk om van te smullen. Dus, ook al regisseert Jeroen
van den Bergs boezemvriend en vaste maat Ivar van Urk het stuk net als
in Friesland, een kopie wordt het niet: ,,De eerste versie is wel het
uitgangspunt, maar het stuk bestaat voor een groot deel uit monologen
en een monoloog wordt altijd heel erg gekleurd door de acteur die het
doet. De acteurs die deze voorstelling spelen zijn qua sfeer ook heel
anders dan de acteurs in Friesland.”
Blessuretijd van Jeroen van den Berg gaat op 20 oktober a.s. in première in Haarlem