Steile Oresteia in Scheveningen
Den Haag (GPD) _ Veel mensen denken bij
het woord ’tragedie’ aan ellenlange berijmde monologen over
bloederige daden, traag uitgesproken door acteurs in lange jurken die
heel boos kijken. Die mensen zullen niet teleurgesteld worden door de
Oresteia die Johan Doesburg heeft gemaakt bij Het Nationale Toneel.
Doesburg heeft iets met tragedies. Dit
seizoen nog reisde een glasheldere Phèdre door het land, met
Jaap Spijkers en Ariane Schlüter. Deze Oresteia is even helder,
daar ligt het niet aan. Er ging iets anders mis.
Oresteia, Grieks voor ‘Verhaal van
Orestes’, beschrijft de lotgevallen van de zoon van de koning van
Argos. Orestes vermoordt zijn moeder omdat zij zijn vader heeft
vermoord omdat die hun dochter had geofferd. Het stuk eindigt met een
rechtszaak, waarin de godin Athene Orestes vrijpleit van schuld van
de moord op zijn moeder.
Voor deze Oresteia is een nieuwe
bewerking gemaakt van de tekst uit de vijfde eeuw voor Christus.
Kennelijk voldeed de briljante vertaling van Gerard Koolschijn uit
1995 niet meer, terwijl die nog tot zo’n schitterende en actuele
voorstelling had geleid bij Theatergroep Aluin, een paar jaar
geleden. In deze versie heeft vertaalster Janine Brogt de klassieke
versvorm vervangen door korte zinnen. Het heeft niet geholpen om de
voorstelling peper te geven, en korter is die ook al niet. Inclusief
pauzes, waarin overigens verrukkelijk gegeten kan worden, duurt deze
Oresteia vijf uur.
Dertien acteurs en drie muzikanten
bespelen in de drie tragedies ook de nodige instrumenten. Vooral het
roeren der grote trommels bezorgt menig toeschouwer een
hartverzakking. Het geluidsdecor zou, in combinatie met de traag en
luid uitgesproken teksten, hypnotiserend kunnen werken, maar bij de
première, zaterdag, lukte dat niet. Dat het eerder landerig en
saai werd, komt ook omdat Mark Rietman te weinig op het toneel staat.
Speelt hij namelijk in de scènes mee, dan gebeurt er iets
moois. Er is dan opeens gelaagdheid, mysterie, humor zelfs, en vrees.
Naast hem vervallen de overige rollen tot eenzijdigheid en holle
esthetiek.
Misschien zijn de spelers geïntimideerd
door de plek waar zij werken. Als gebouw is de Lourdeskerk geen
wonder van architectuur, maar je komt iedere dag wel binnen langs de
Lourdesgrot met bijbehorende pelgrims. Dominanter dan het gebouw is
echter de tribune. Die omsluit het speelvlak aan alle vier de zijden
en wijkt niet naar achteren, zoals normale tribunes doen. Nu hellen
de balkons over het toneel heen, en voor de spelers lijkt me dat geen
prettige ervaring, al die toeschouwers bovenop je. Misschien dat ze
daarom zo boos en serieus kijken.
De rechtszaak van Athene aan het eind
is in hedendaagse ogen een juridische gotspe waar zelfs Berlusconi
zich nog voor zou schamen: Orestes wint uitsluitend omdat hij man is.
Voor die uitspraak wordt gestemd, en de voorste rij toeschouwers mag
meestemmen. Die stemmen tellen niet omdat er een duidelijk hoor- en
zichtbare dubbele bodem in het collectezakje zit, terwijl de spelers
doen of er niets aan de hand is. Ik hoop dat met deze opzichtige
knulligheid een ironische uitspraak wordt gedaan over de corruptie
aan de wortels van onze rechtsstaat. Zo niet, dan is deze Oresteia
niet meer dan naïef gymnasiastentoneel.
Oresteia door Het Nationale Toneel.
Gezien: 8 april Lourdeeskerk Scheveningen. Daar nog t/m 27 mei.
Inlichtingen: www.oresteia.nl.