Rondvliegend schaamhaar in klassieker van Hugo Claus
Door Wijbrand Schaap
Amsterdam (GPD)_ Als er één school is die een verschrikkelijk pak op zijn donder verdient, is het wel de regie-opleiding van de Amsterdamse Theaterschool. Die school, die regisseurs zou moeten opleiden voor het bespelen van de grote theaterzalen van Nederland, bakt er al zeker 15 jaar helemaal niets van. Studenten studeren af met buitengewoon interessante onderzoeksprojecten, maar aan repertoirekennis of vakkunde ontbreekt het hun totaal. Het bewijs: binnen ruim een jaar tijd hebben we gezien hoe drie studenten op een genante manier onderuit gingen in de grote zalen van Nederland: Olivier Provily bracht een doodsaaie Oom Wanja bij Toneelgroep Amsterdam, Marcus Azzini sloeg onlangs nog de plank volkomen mis in Tape en nu is het de beurt aan Maaike van Langen om een gierende zeperd te maken met Bruid in de Morgen van Hugo Claus.
Van Langen mocht bij het Nationale Toneel haar grote zaal-debuut maken met het stuk waarmee Claus 50 jaar geleden zelf de Nederlandse theaters bestormde. Toen was het stuk over een gezin dat van leugens en onderhuidse seksuele spanning aan elkaar hing best schokkend, nu is het een klassieker. Voor de generatie die in de jaren zeventig volwassen werd, betekent dat een vrijbrief om er alles mee uit te halen wat je maar wilt. Die generatie geeft nu les aan regiestudenten. Die kunnen er dus niets aan doen dat ze geen teksten kunnen lezen, en denken dat ze verplicht zijn om vanaf de eerste minuut hun eigen ego bovenop dat van de schrijver en de acteurs te plakken. Zo gezegd, zo gedaan: Is er bij Claus sprake van de suggestie van incest tussen broer en zus, dan betekent dat bij Van Langen dat ze bij hun eerste privé-ontmoeting direct met de onderbroekjes op de knietjes liggen te hopseflopsen, met geile kreetjes en al. Probeer daarna de tekst van Hugo Claus nog maar eens geloofwaardig uit te spreken. Na de pauze in dit drie uur durende meesterwerk volgt ogenblikkelijk een striptease en wederom een met de onderbroek op de knieën uitgevoerde familiewip, inclusief rondvliegend schaamhaar. Direct gevolgd door heftig gillende, naakt rennende actrices en acteurs.
Stel je dan voor dat je Marjon Brandsma heet en dat je een mooie monoloog wilt uitspreken.
Het gaat Maaike van Langen niet om de subtiele teksten van Claus, zij wil kennelijk heel erg duidelijk maken dat ieder woord in dit gezinsleven gelogen is. Mild uitgedrukt: dat maakt ze iets te duidelijk. De hele voorstelling wordt een leugen, ook al door het totaal inconsequente gebruik van het decor. Dat stelt een oversized rioolbuis met lelietjesbehang voor, en de ene keer doen de spelers of ze elkaar niet kunnen zien door de denkbeeldige muren die we niet zien, en de andere keer babbelen ze er vrolijk op los, dwars door drie onzichtbare muren heen. Dat is nogal veel gevraagd van de verbeelding van de toeschouwers.
Wat wil de regisseuse eigenlijk met dit stuk? Was dit een lang gekoesterde wens van haar? Wilde ze al jaren de ultieme versie van Hugo Claus brengen, of kwam dit toevallig langs? Allemaal vragen die beter beantwoord hadden kunnen worden voordat de spelers met dit idiote verhaal werden overgeleverd aan de bronstig loeiende CKV-scholieren van Nederland.
Bruid in de Morgen door Het Nationale Toneel. Gezien: 12 november in het Nieuwe de la Mar-theater in Amsterdam. Tournee t/m 22 januari 2006.
