Bokma


High noon aan het Amsterdamse Leidseplein

Door Wijbrand Schaap

 

Dat het hommeles is bij
‘s lands eerste toneelgezelschap, is geen nieuws. Nieuws is wel
dat het al zeker vier jaar geen nieuws is, want zo lang is het al
ruzie in de Amsterdamse Stadsschouwburg. Maar ook dat is geen nieuws,
eigenlijk. Noem mij een groot gezelschap waar het nooit ruzie is en
je hebt nieuws. Dat al helemaal geen nieuws is.

We hebben het te danken
aan de pr-afdelingen van al die clubs dat de krantenkolommen niet
elke maand vol staan met berichten over afvallige acteurs, razende
regisseurs en ziedende zakelijk leiders. De belangrijkste boodschap
is dat het ons buitenstaanders geen ene moer aangaat dat deze of gene
artistieke baas zich voor zes maanden heeft opgesloten in een Noorse
fjord, of dat die grote acteur voor de zoveelste keer ’s
ochtends dronken op de repetitie is verschenen. En in de meeste
gevallen denken wij fatsoenlijke journalisten inderdaad: dat gaat
niemand wat aan, zolang de subsidiedoelstelling maar wordt gehaald en
er mooie producties worden afgeleverd.

En dat is nu precies
waarom het ons allemaal in geval van Toneelgroep Amsterdam wél
aan begint te gaan. Want Toneelgroep Amsterdam hoort onze nationale
toneeltrots te zijn, al is dat alleen maar vanwege de enorme
hoeveelheid rijkssubsidie die er ieder jaar weer heen gaat.

En al zeker drie jaar
is de noodzaak om de eerstvolgende Toneelgroep Amsterdam-productie te
zien, verdwenen. Van Hove is verzeild geraakt in zijn eigen
ruziemoeras omdat hij teveel verwacht heeft van de mogelijkheden die
Toneelgroep Amsterdam hem na het Zuidelijk Toneel zou bieden. Was het
makkelijk om vanuit Eindhoven op te vallen met zijn estetische
theater, dat wil nog niet zeggen dat je er in Amsterdam een schep
bovenop kunt gooien. De regisseur heeft zich ook schromelijk vergist
in de vernieuwingsgezindheid van de Amsterdamse grachtengordel. Was
daar in de theaterwoestenij van de late jaren tachtig nog wel iets
van te zien, nu iedereen de miljoenen overwaarde op zijn grachtenpand
in een huiveringwekkende beleggingshypotheek heeft opgesloten willen
ze alleen nog maar theater zien waar je niet al teveel over hoeft na
te denken. Beginnen met een egotrip van mislukt artiest Cyrus Frisch,
zoals Van Hove deed in 2001, is dan niet verstandig. Ik kreeg
desrtijds een ziedende acteur aan de lijn, die bij die productie
weggelopen was. Nog geen half uur later belde hij terug dat hij niets
gezegd had. Orders van hogerhand. Het eerste theaterspreekverbod was
een feit.

En zo ging het door tot
een paar weken geleden. Een petitie van de acteurs, een dreigbrief
van de technici, een gepast lek naar de krant. Zelfs de pr-afdeling
mokte. Van Hove trekt zich terug achter de gordijnen van zijn
Antwerpse huis tegenover boze buurman Hugo Claus. Dat het nu serieus
mis is in Amsterdam blijkt uit de prominente rol die steracteur
Pierre Bokma in dit alles speelt. Was deze vedette de afgelopen jaren
vooral depressief, dankzij het succes van stuk en film Cloaca heeft
hij er weer zin in. En nu is er een ordinaire machtsstrijd aan de
gang tussen de ster en de coach, met als inzet het voortbestaan van
Toneelgroep Amsterdam. Dit duel is nieuws, omdat de uitkomst nieuws
zal zijn. Amsterdam is niet groot genoeg voor hen beiden. Het is high
noon, en één van de twee zal moeten bloeden. Vanaf hier
leidt de weg voor beiden alleen maar naar beneden. Als Bokma wint,
door Van Hove de tent uit te jagen, zal voor het eerst in de recente
geschiedenis een acteur belangrijker en machtiger blijken dan een
regisseur. Voor de sinds Akt Vertikaal in het strak geleide Vlaamse
regisseurstheater groot geworden Ivo van Hove zal dat een
onverteerbare vernieuwing zijn. Maar het kan ook zijn dat Van Hove
wint. Dan horen we er, na een paar niets-aan-de-hand interviews in
november, helemaal nooit meer iets over. Tot over een jaartje. Als
Bokma de honderdste voorstelling van Cloaca speelt bij Het Toneel
speelt… , Van Hove vertrokken is naar New York en Toneelgroep
Amsterdam opgeheven.

Verschenen op 4 november 2003 in de rubriek
Kunstbroeders van het UN

Blij mee? Doe me een donatie!
Become a patron at Patreon!

Wil je hulp bij het schrijven, of gewoon een keer advies over je project? Stuur me een mailtje.

, ,