Bernhard – Toneelgroep Amsterdam


Afscheid van een tijdperk

Voorstelling: Bernhard van Gerardjan Rijnders door Toneelgroep
Amsterdam. Met Sigrid Koetse, Sjoera Ret�l en Paul Rigter. Gezien:
19-10, Amsterdam. Tournee t/m 3-2-2001. Inl.: 020-5237800.

4ster

Door Wijbrand Schaap

Amsterdam – Tranen, dikke tranen van ontroering biggelden over de
wangen van Sjoera Ret�l tijdens het slotapplaus voor Bernhard.
Minutenlang stond het premi�republiek in de Amsterdamse Stadsschouwburg
te klappen voor haar, maar vooral voor haar moeder, Sigrid Koetse, en
voor Gerardjan Rijnders. Die trotse tranen van de dochter, het
onbeholpen buigen van de regisseur en het kleine gebaartje van de grote
actrice, dat het na zes keer terugkomen wel welletjes was, ze maakten
de avond tot een onvergetelijke gebeurtenis.

Weinig levens
spreken meer tot de verbeelding dan acteurslevens. Van veel meer dan
verbeelding moet een acteur het ook niet hebben. Een carri�re van meer
dan veertig jaar grote rollen in alle mogelijke schouwburgen van het
land kan zich soms laten samenvatten tot een verdrietig makend klein
verzamelingetje anekdotes en herinneringen. Een toneelrol vervliegt op
het moment dat hij gespeeld wordt, en alleen wie erbij was kan er later
nog aan terugdenken.

Die tragiek vormt de basis voor het stuk dat Gerardjan Rijnders
schreef voor de grote leading lady van zijn Toneelgroep Amsterdam. Ze
nemen allebei afscheid. Rijnders stopt als directeur van het eerste
gezelschap van Nederland waar hij de afgelopen 13 jaar een onmiskenbar
stempel op heeft gedrukt. Koetse gaat met pensioen, en kan zich nu gaan
voorbereiden op een leven van gastrollen.

De bedoeling was om afscheid te nemen met het stuk Am Ziel van
Thomas Bernhard. Rijnders besloot echter om zelf een stuk te schrijven,
dat dicht aan ligt tegen het werk van zijn grote voorbeeld. Een oude
actrice neemt afscheid, maar omdat ze dat niet met een stuk van
Bernhard wil doen, wordt ze in contact gebracht met een jonge
schrijver. Die schrijver, ene Joost van Boxtel, niet te verwarren met
de echte Oscar van Woensel, schrijft voor haar en haar dochter een
koningsdrama, waar, geheel in de traditie van Tjechov, in het eerste
bedrijf een pistool voorkomt, en in het laatste bedrijf een schot
klinkt.

De toneelavond wordt door deze contructie een Droste-plaatje,
vol met dubbelingen en verwijzingen naar het echte leven van de
spelers. Dat maakt de voorstelling ook wel lastig. Er zit zoveel
ingewijdenhumor in, dat het voor een toeschouwer die niet van al die
dingen op de hoogte is, soms moeilijk te volgen is. Maar ook dat is
eigen aan een acteur die over zijn leven vertelt: al speel je iedere
avond voor een uitverkochte zaal, de bus terug naar huis is de enige
wereld die werkelijk op de hoogte is.

Bernhard biedt echter genoeg mogelijkheden om terug te denken
aan die grote rollen die ik in mijn relatief korte bestaan van Koetse
heb gezien. In Bakeliet, in Het Jachtgezelschap, en vooral ook in
Zinsbegoocheling. En het is hoe dan ook heerlijk om zo'n actrice te
zien spelen. En ach, dat afscheid moeten we ook relatief zien. Rijnders
gaat door, en Koetse gaat door. Ook met dit stuk. Want al was de
premi�re in Amsterdam een ontroerend afscheidsfeest, het echte afscheid
komt pas op 3 februari 2001. In Wageningen. Het leven van acteurs kan
raar lopen.

Blij mee? Doe me een donatie!
Become a patron at Patreon!

Wil je hulp bij het schrijven, of gewoon een keer advies over je project? Stuur me een mailtje.