Kunst is goed voor KLM-ers
Intro: De KLM wilde ‘impact on society’, Theatergroep Hollandia een
nieuw publiek. Terwijl het werk gewoon doorgaat spelen 12 acteurs en
vijf muzikanten ‘een ode aan arbeid en vooruitgang’ in een
vrachtterminal op Schiphol. Vanzelf worden de KLM-werknemers deel van
een kunstwerk. Of omgekeerd.
Foto: Paul Koek en Johan Simons(r): Ze zullen ons wel voor gek verklaren.
Door Wijbrand Schaap
Schiphol – Terwijl de acteurs aan de openingsscène van ‘KLM-Cargo’
werken, scheurt luid toeterend een KLM-vorkheftruck langs. De chauffer,
in blauwe overall, zwaait vrolijk naar de Hollandia-spelers, ook in
KLM-blauw. Hij rijdt van enthousiasme bijna een paar decorstukken aan
gort. Regisseur Paul Koek ligt dubbel: ,,Dit is een kadootje! Als dat
nou ook eens tijdens de voorstelling gebeurt, kan het helemaal niet
meer stuk."
Tijdens de voorstelling? Johan Simons, die samen met Paul Koek
KLM-Cargo regisseert, valt zijn collega bij: ,,Natuurlijk. Daarom doen
we dit. Theater óp de werkvloer, óver de werkvloer en vóór de
werkvloer." Die vloer, waar Hollandia nu werkt, ligt midden op de
nationale luchthaven: Vrachtstation 2 van KLM-Cargo, een gigantische
terminal waar 24 uur per dag, zeven dagen per week, luchtvracht wordt
verwerkt. Niet alleen tijdens de repetities, maar ook tijdens de
voorstellingen.
KLM-Cargo is het nieuwste stuk van Theategroep Hollandia, het eerste
van een aantal ‘Industrieprojecten’. Volgens het persbericht is het
‘een muzikale en theatrale ode aan arbeid en vooruitgang’. In de drie
delen van de voorstelling reist de toeschouwer door verleden, heden en
toekomst en door het vrachtstation, terwijl het werk gewoon doorgaat.
Dat kan bizarre taferelen opleveren, als met die vorkheftruck, maar het
gaat nog verder. Simons: ,,één van die KLM-ers zei laatst: het is nog
maar de vraag wie hier nou de echte acteurs zijn: wij of jullie."
Zo’n opmerking is precies wat ze willen bij Hollandia. Paul Koek is
enthousiast: ,,Het tweede deel van de voorstelling speelt in een grote
hal. Die enorme diepte daaronder, met al die lopende banden en
rondrijdende karretjes, krijgt iets van een schilderij. En die
karretjes lijken net dansers." De terminal verandert dus in een
kunstwerk. Je gaat er anders naar kijken. Geldt dat ook voor de mensen
op de vloer?
Simons: ,,Tijdens de pauze’s, als wij hier aan het repeteren zijn,
dan zit de tribune vol met KLM’ers. Die eten hier gewoon hun
boterhammetjes en amuseren zich kostelijk. We krijgen hele positieve
reacties. Ze hadden niet gedacht dat het zo leuk zou zijn."
Het plezier komt van twee kanten. De Hollandia-acteurs zijn
tenslotte ook aan het werk tussen alle herrie door. Dan moet je wel
plezier hebben in je werk. Simons: ,,Hollandia heeft een heel open
manier van werken. Je weet dat je voortdurend wordt bekeken als je aan
het werk bent. Daardoor besef je goed dat een regisseur of een acteur
niet meer of minder belangrijk is dan iemand die een vorkheftruck
bestuurt."
Dat wederzijdse respect komt soms niet helemaal vanzelf. De technici
van Hollandia dwingen dat heel makkelijk af: zij werken niet in
ploegendienst en maken soms langere dagen dan de KLM-werknemers. Een
Hollandia-medewerkster werd echter in verlegenheid gebracht toen één
van de KLM-ers erachter kwam dat ze ‘geen amateurs’ waren: ,,Waar
betalen jullie dit dan van?" ,,Subsidie," was haar antwoord. Vervolgens
moest ze langdurig uitleggen dat dit soort theater geld krijgt van de
overheid. Voor de met winst- en arbeidsdruk levende werknemer ging een
wereld open. ,,O." Dat je gewoon geld krijgt om dit soort dingen te
doen. Dat was toch even een raar moment, vond ze.
Nu is het toch ook een beetje vreemd dat het gesubsidieerde, als
elitair bekend staande Hollandia een voorstelling maakt in samenwerking
met de KLM. Die naam is alleen in dit verhaal al elf keer gevallen.
Acteurs in KLM-overalls (twaalf). Shirtreclame. Is dit de toekomst van
het theater? Johan Simons wordt een beetje moe van dit soort
suggesties, als zou Hollandia zich voor het karretje van het
grootkapitaal laten spannen: ,,Wij vinden het belangrijk om het theater
naar de realiteit te brengen. Dan is het logisch dat je je ook gaat
bemoeien met het bedrijfsleven. Dat is de maatschappij. Ik wordt er
soms gek van, dat die kunstdisciplines zo in zichzelf gekeerd zijn. Je
moet toch naar buiten, je moet gezien worden."
Met deze voorstelling lijkt er een omslag te zijn gekomen in het
werk van Hollandia. Simons: ,,Ons publiek verdient twee keer modaal en
het zijn bijna allemaal intellectuelen. Dat is absoluut niet genoeg
voor ons. Ze zullen me wel voor gek verklaren, maar laat dat maar
gebeuren. Ik maak liever theater voor de werkvloer, dan voor mijn
collega-theatermakers. Wij werken hier nu voor mensen die na twee
minuten zeggen: dit begrijp ik niet, of: dit duurt me te lang. Díé moet
je overtuigen. Er moet een dialoog zijn tussen mensen, anders gaat de
wereld naar zijn kloten."
In die dialoog hebben Hollandia en de KLM elkaar gevonden. Koek:
,,Voor de directie is het niet per definitie reclame. Zij nemen met ons
natuurlijk ook een risico. Zij willen zien hoe er gereageerd wordt op
de vloer. Discussie losweken bij het personeel. ‘Impact on society’
heet dat in marketingtermen."
Indruk maken op de samenleving, op het personeel. De werkvreugde
verhogen. Tussen alle repeterende acteurs, radioreporters,
televisieploegen en krantenverslaggevers, die op deze middag op zijn
werkvloer rondlopen, zit een vrachtwagenchauffeur wat beduusd op het
bankje naast de koffiemachine. Hij ziet het allemaal eens aan. In het
begin moe en sjagrijnig. Na een tijdje komt er zelfs op dit gegroefde,
ingevallen gezicht iets, dat op een glimlach lijkt. De baas kan
tevreden zijn.
KLM Cargo, door Theatergroep Hollandia. Première 31-1, Vrachtstation 2, Schiphol. Voorstellingen t/m 28-2. Inl.: 075-6310231.
