Verontrustende berichten, de afgelopen dagen, in diverse media. Eerst was daar Patrick van IJzendoorn in De Volkskrant, die constateerde dat het leven was weggetrokken uit het Londense zakenhart. Ik zag een paar verward verheugde reacties langskomen van vrienden op mijn culturele tijdlijn. Immers, in het artikel werd een duidelijke relatie gelegd tussen de sluiting van musea en theaters en de leegloop van de stad. ‘Eindelijk erkenning van het belang van kunst.’
Begrijpelijk, zo’n reactie, in een tijd waarin geen enkele hulp genoeg lijkt voor de toch al zwaar door bezuinigingen en politieke desinteresse getroffen sector. Dat op de koop toe ook nog eens blijkt dat de culturele sector, ook en dan vooral de ongesubsidieerde cultuur, 36 procent krimpt dankzij de coronatoestand, moet de relatieve vreugde van een vermelding in De Volkskrant snel hebben doen wegebben. Inclusief de bezuinigingen van 2012 en de slecht uitgevoerde reparaties van 2016 en 2020 staat de cultuur dus nu zo’n 50 procent in de min. Dat lijkt veel, en is toch ook meer dan je denkt.
Helikopter
Dat horeca en zorg zwaar getroffen zijn is tot daar aan toe. Die veren wel weer terug omdat ziekenhuis en eten meer belang hebben voor ons overleven dan een stukje toneel, een mopje muziek of de grap van een comedian. Maar is dat wel zo? Wie de blik even wat verder in de helikopterstand zet, ziet iets anders gebeuren. James Altucher is mogelijk zo iemand die dat doet. Hij heeft een eigen comedyclub in New York en maakte daarvoor naam als ondernemer in de wereld van de hedgefunds. Vandaag werd een verhaal van hem gedeeld op sociale media, en het leest als een buitengewoon realistisch horrorscenario, voortbordurend op het donderdagse stuk uit de Volkskrant.
‘New York City is dead. Here’s why’ heet het stuk van Altucher en het verhaal is pijnlijk helder. Zeven factoren ziet hij, een mooi rond getal: zakenleven, cultuur, horeca, vastgoed, universiteiten, veerkracht, kansen. Kort samengevat: kantoorpersoneel is massaal thuis gaan werken, en het bevalt werkgevers en werknemers prima. Kantoortorens staan leeg, en niemand gaat nog lunchen aan de overkant, of pakt na een lange werkdag nog even een theatervoorstelling mee. Broadway is tot minstens het voorjaar van 2021 gesloten en dan raakt de loop eruit. Kleinere clubs en theaters sluiten voorgoed, gevolgd door horeca.
Leegloop
Als de loop er lang genoeg uit is, begint het vastgoed te wankelen. Terwijl de vastgoedprijzen in New York beginnen te dalen, stijgen ze in de kleinere, minder drukke en volle steden die voorheen tweede of derde keus waren. Die trend zorgt dat mensen haast krijgen met het verlaten van hun huizen in New York, om nog voldoende kapitaal te hebben voor een nieuw onderkomen in de regio. Meer leegstand zorgt voor minder uitgaan, minder restaurants en café’s en uiteindelijk leegloop.
Door de leegloop dalen de inkomsten van de gemeentelijke overheid, gaat het onderhoud onderuit en verloedert de stad. Studenten werken, net als de kantoorwerkers, vooral thuis. Ze gaan niet op kamers in de stad en hebben geen reden zich er na afloop van de studie te vestigen, dus ook verjonging blijft uit. De stad vergrijst.
De vraag blijft, of een stad als Londen of New York de veerkracht heeft om zoiets als de Coronacrisis, die nu al dieper is dan elke voorgaande, te overleven. Altucher ziet het somber in. De vertrokken mensen bouwen in de kleinere, minder drukke steden, waar meer ruimte is voor de anderhalvemetersamenleving, een nieuw bestaan, een nieuw zakenleven en een nieuw cultureel klimaat op. Waarom dan nog terug naar die drukke, besmettelijke ‘grootstad’?
Breedband
Er is alleen een interessant ding dat eraan ten grondslag ligt, en het heet niet eens ‘Corona’, maar ‘bandbreedte’: sinds de internetsnelheid thuiswerken en streamen mogelijk maakt, is fysieke aanwezigheid steeds minder belangrijk. Je kunt je hele leven, waarvoor je vroeger de stad nodig hebt, nu vanuit je huisje in de natuur doen. Corona heeft dat duidelijk gemaakt, de maatregelen hebben het proces slechts versneld.
De vraag is of de trend die we nu zien in wereldsteden als New York en Londen, ook zichtbaar gaat worden in Nederland. Onze steden zijn anders, niet alleen van opzet, maar ook qua geschiedenis, ons culturele leven is, dankzij subsidie, al wat beter over het land verdeeld, al hebben de laatste besluiten die trend ernstig in gevaar gebracht. Ook in Almen, in de Achterhoek, waar mijn hondje vandaan komt, wordt theater gemaakt op voldoende niveau om Hein Janssen erheen te laten gaan. Een goede kennis laat weten dat in zijn straat in de Utrechtse binnenstad drie huizen te koop staan. Ik zelf kijk sinds kort, geheel toevallig, op woningnet naar huizen buiten de stad.
Lezersvraag
Is de stad gedoemd? En heeft corona daarmee te maken? De volle trams en bussen, de trein die ook niet echt een alternatief voor velen is, en de cultuur die op termijn misschien ook naar goedkopere, betaalbaarder ruimtes gaat uitzien, omdat die beter te exploiteren zijn met anderhalvemeterpubliek?
Alles staat of valt een beetje met het verloop van de pandemie. Slagen we er binnen korte tijd in om dankzij een vaccin voldoende immuniteit op te bouwen, zodat het nieuwe normaal veel lijkt op wat we kennen, of blijkt het virus kwaadaardiger en wordt het – net als HIV – een blijvende factor in ons anderhalvemeterleven? Is Altucher een onheilsprofeet of visionair?
Wat denk jij?
Het bericht De stad zoals wij die kenden is gedoemd. Lang leve de plattelandskunst? verscheen eerst op Cultuurpers.
Ditr bericht verscheen oorspronkelijk op Cultuurpers.
