Liever luisteren dan lezen?
Afgelopen donderdag stond ik in een mintgroen weitje, met om mij heen wezentjes op draadpootjes die jolig lachend een dansje deden. Dit alles ter ondersteuning van een vrolijk zingend ei. Iemand had mij kort daarvoor verteld dat ik mee kon dansen, maar ik voelde me een beetje voor aap staan.
Mijn eigen bewegingen hadden trouwens ook verdomd weinig effect op het dansende gezelschap. Echt gênant werd het toen ik naar beneden keek, en zag dat ik los bungelende draadpootjes had, die een beetje daas meedeinden op de muziek. Ik kon niet om mijn eivormige buik heen kijken, maar vermoedde plots dat ik in een soort Fokke en Sukke achtige situatie zat, waarbij mijn weke delen voor iedereen zichtbaar waren. Er zijn vast psychologische verklaringen voor zulke gedachten. Maar hier leken ze waarheid te worden.
Het verhaal van je lezer
Virtual reality heeft nog best wel een lange weg te gaan, begreep ik. Ik was blij dat ik na drie minuten de helm af kon zetten, en me weer met het echte leven kon bezighouden. Al weet je – sinds The Matrix de boel op scherp zette – natuurlijk nooit wat dat echte leven is. Maar The Matrix deed natuurlijk wel iets beter dan deze VR-ervaring: in die film begin je vrij conventioneel, en treed je, met Neo, heel geleidelijk de waanzin in.
Wil je mensen meevoeren in je verhaal, zijn er best wel wat dingen waar je rekening mee moet houden. Immers, een verhaal dat je schrijft is als een VR-helm die je op het hoofd van je lezer zet. Herkent die lezer niks, of heb je de lezer in een lijf gedwongen waar die zich niet in thuisvoelt, gebeurt er bitter weinig. Je reis zal de moeite niet waard zijn en je lezer legt je verhaal naast zich neer. Het is niet het verhaal van de lezer geworden.
Bij alle kunst gaat het uiteindelijk om identificatie. Als kijker, luisteraar, lezer kruip je in de huid van wie – of wat – dan ook op dat moment als vehikel dient om je de wereld van het verhaal in te trekken. Dat kan Neo zijn in the Matrix, het kleine meisje Alice in een konijnenhol, of Hamlet op de borstwering van het Deense kasteel Elseneur. Maar het kan ook een stofzuiger zijn in het huis van een ork met smetvrees. Of een politicus van een enge partij.
Ontregelen
Je publiek heeft minstens evenveel fantasie als jij. Omdat dat publiek alleen niet dezelfde uitgangspositie heeft als jij, is het handig om je publiek in te leiden. Als kunstenaar, schrijver, schilder of filmmaker, maar ook als journalist of blogger, maak je bij het begin van elk avontuur een stille afspraak over hoe je begint, en hoe je verder zult gaan. En hoe beter je publiek, hoe verrassender en ontregelender je daarbij kunt optreden, maar ook geacht wordt op te treden.
Oproep
Ik ben wel benieuwd: heb je zelf voorbeelden van geslaagde identificatie met onverwachte verhalen? Laat je verhaal achter in de comments.
