Ik leerde ‘Remains of the day’ eerst kennen als film. In een bioscoop samen met iemand voor wie ik destijds een heftige, maar onuitgesproken verliefdheid koesterde. Geen wonder dat het ding indruk maakte, net als de gesprekken na afloop.
Het boek heeft zojuist een prijs gekregen. Als onderdeel van het oeuvre van Kazuo Ishiguro, de Japans-Engelse auteur die er de Nobelprijs voor de Literatuur mee heeft verdiend. In The Guardian beschrijft de gelauwerde schrijver hoe hij zijn boek schreef: in een ‘schrijfcrash’, ofwel een periode van vier weken waarin hij elke dag van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat opgesloten was in zijn schrijfhok en schreef.
Drie eenzame weken
Zo’n crash zie je vaak terug in schrijftips: zet je elke dag aan je schrijfarbeid en voorwaar, op zeker moment ligt er een pril meesterwerk in je armen. Ik hoor het ook van andere schrijvers. Dat ze zich een maandje opsluiten en er een boek uitrammen. Nuttige tip, zou je dus zeggen.
Iedere beginner die deze nuttige tip opvolgt zal echter tegen iets aanlopen. Namelijk tegen de grote kans dat het werk na drie weken geen Nobelprijs waard blijkt. Althans niet tijdens het eigen leven, wat toch een vereiste is voor de hoogste literaire onderscheiding. Positieve uitzonderingen daargelaten, natuurlijk. Het klakkeloos opvolgen van de crashtip is ongeveer even dodelijk als het klakkeloos volgen van het advies om op wereldreis te gaan.
Onderzoek
De werkelijke sleutel tot het succes van de schrijfcrash zit hem namelijk niet in de crash zelf, maar in wat er daarvoor gebeurt. Ishiguro beschrijft dat eigenlijk in een soort sideline:
‘Ik moet zeggen dat ik tegen de tijd dat ik aan de Crash begon een aanzienlijke hoeveelheid “onderzoek” had geconsumeerd: boeken van en over Britse dienaren, over politiek en buitenlands beleid tussen de oorlogen, vele pamfletten en essays uit die tijd, waaronder een van Harold Laski over “The Dangers of being a Gentleman”. Ik had de tweedehands rekken van de lokale boekhandel (Kirkdale Books, nog steeds een bloeiende onafhankelijke boekwinkel) bestormd voor gidsen naar het Engelse platteland uit de jaren dertig en vijftig.’
Met veel gevoel voor understatement vertelt de Nobelprijswinnaar hier dat het eigenlijk werk van de schrijver gelegen is in research. En ook dat moet je breed zien. Ishiguro ging niet research doen om een boek te schrijven over butlers in het Engeland van tussen de twee wereldoorlogen. Hij wist de uitkomst nog niet. Hij was alleen bijzonder in het tijdperk geïnteresseerd, in de positie van de adel, in de opvattingen over etiquette en de onderlinge verhoudingen tussen het personeel. Allemaal zeer Britse dingen. Dat dat allemaal zou gaan leiden tot een meesterwerk als Remains of the Day wist hij pas toen het ruwe manuscript na die schrijfcrash van vier weken afzien op zijn tafeltje lag.
Magie
Een schrijfcrash is dus geen vrijkaart naar briljante literatuur. Het magie zit hem in iets dat – gelukkig? – tamelijk ongrijpbaar is. Ishiguro legt het uit:
‘De beslissing om te beginnen met het schrijven van een roman – om het verhaal zelf te gaan componeren – lijkt mij altijd van cruciaal belang. Hoeveel moet men weten voordat men aan het proza begint? Het is schadelijk om te vroeg te beginnen, dus ook te laat te beginnen. Ik denk dat ik met Remains dat ik geluk heb gehad: de Crash kwam precies op het juiste moment, toen ik net genoeg wist.’
Uit eigen ervaring in het journalistieke artikel weet ik dat de timing van het moment van schrijven cruciaal is. Ik weet ook dat, hoe meer je in een bepaald onderwerp zit, de overgang van research naar schrijven makkelijker wordt. Het schrijven zelf is dan steeds meer iets dat heel weinig tijd kost.
Nog belangrijker is natuurlijk dat je zorgt dat je leeft, denkt, slaapt en vooral lummelt en je tijd verdoet. Als schrijver. Hoe ontstaat anders die vermaledijde noodzaak?
