Opnieuw is er gelazer in de kunstwereld, en opnieuw gaat het om geld. Dat gebeurt elke vier jaar, maar toch is het dit jaar anders. Het zou namelijk voor het laatst moeten zijn.
Den Haag (GPD) _Donderdag weten we of Theu Boermans’ Theatercompagnie moet verdwijnen, de stad Utrecht zijn culturele hart verliest en of de muziekwereld terecht in paniek is omdat toonaangevende ensembles als Orkest De Volharding en Het Willem Breuker Collectief worden opgeheven. Ondertussen ligt het Nederlands Fonds voor de Podiumkunsten Plus (NFPK+), dat voor het leeuwendeel van die subsidies borg staat, met zichzelf overhoop: de adviseurs voor de componistensubsidies verwijten de adviseurs voor de muzieksubsidies een gebrek aan kennis, ervaring en kunde.
In juni al maakte de ooit prestigieuze Raad voor Cultuur zichzelf bovendien onsterfelijk belachelijk toen Minister Plasterk weigerde 26 miljoen extra uit te trekken voor de vernieuwing van het subsidiebestel. De Raad draaide alle nieuwe adviezen terug en zette de rest vast op het subsidieniveau van 2006, terwijl de voorgestelde bezuinigingen van kracht bleven. Plasterk was dolblij, de kunstwereld verbijsterd. Zelden lag men op zo’n grote schaal met elkaar overhoop, zeker als we ook nog de sfeer aan de top van Plasterks cultuurministerie meetellen. Daar hebben ze troubleshooter Ocker van Munster moeten invliegen om de gemoederen te bedaren.
Ramp
Aanstaande donderdag (morgen) zal een deel van de bom in het land barsten als dat NFPK+ zijn definitieve besluiten over de subsidies bekend maakt. Over een kleine maand volgt minister Plasterk: hij zal dan bekend maken of hij de zwaar ingeknotte vernieuwing van het podiumkunstenbestel gaat doorvoeren, of niet.
Maar: is het allemaal zo somber?
Welnee, natuurlijk. Kunst en overdrijving horen bij elkaar. Maar er gaat wel wat veranderen en we weten inmiddels ook dat die verandering minder gunstig uitpakt dan de bedenkers hadden gehoopt. De invoering van een nieuw bestel kost altijd geld. De extra 26 miljoen waar de Cultuurraad om vroeg, was hard nodig. In acht grote steden wordt iets nieuws opgezet: een groot theatergezelschap met vast ensemble en brede doelstelling en een productiehuis waarin nieuwe dingen ontwikkeld worden. Daarnaast zijn er functies als (jeugd)dans, jeugdtheater, nieuwe en oude muziek en opera die niet in alle acht steden te vinden zijn, maar die ook eerlijk en keurig over het land verdeeld worden. Buiten de randstad krijgen Groningen, Arnhem en Eindhoven, die al een soort van basisinfrastructuur hadden, gezelschap van Utrecht en Maastricht. In de drie grote steden worden dingen juist samengevoegd en geconcentreerd, terwijl sommige grote en kleine ensembles als overtollig worden weggezet. Zoals onder meer dreigt voor theatermaker Theu Boermans, Orkest De Volharding en het Mondriaan Kwartet .Er vallen nu, doordat er 26 miljoen minder te besteden is dan gehoopt, nog veel meer ensembles en makers buiten de boot, omdat zij alleen bij voldoende geld aan het werk konden.
Poppetjes
Over de basisinfrastructuur zou de politiek zich hoe dan ook nauwelijks meer zorgen hoeven te maken. De functies in die basisinfrastructuur kunnen door willekeurige mensen en ensembles vervuld worden. Over die poppetjes beslist de Raad voor Cultuur eens in de zoveel jaar.
De rest, en dat zijn heel erg veel kleine en middelgrote gezelschappen, collectieven, ensembles en individuen, kan aankloppen bij het Nederlands Fonds voor de Podiumkunsten Plus, dat in plaats kwam voor de veelheid aan fondsen die er tot nu toe bestond. Dat fonds kan zonder inmenging van de politiek besluiten over de verdeling van de subsidies over de vele honderden aanvragers.
Als alles dus zou gaan als gedroomd, zou geen politicus in de komende decennia nog lastig gevallen worden door bedelende kunstenaars. Het was hoog tijd, zo liet minister Plasterk onlangs tijdens het VPRO-programma Zomergasten weten, want iedereen was die vierjaarlijkse tombola een beetje zat.
Willekeur
Wat er dus ook aan ellendeberichten over subsidieperikelen naar buiten gaat komen: de politiek heeft zich van de kunst afgekeerd. Mocht Theu Boermans’ Theatercompagnie bij de politiek aankloppen om redding, dan kan dat alleen als die politiek de gemaakte afspraken over de basisinfrastructuur overhoop gooit. Dat zal niet gebeuren. Ook Willem Breuker zal het moeten hebben van de goodwill van individuele commissieleden van het NFPK+, collega’s veelal, die aan niemand behalve zichzelf en de directeur van het fonds verantwoording schuldig zijn. Zo blijkt het systeem nog voor het goed en wel draait uitermate kwetsbaar, want nu de democratische toetsing wegvalt kan willekeur de kop op steken.
Grondwetmaker Thorbecke verkondigde anderhalve eeuw geleden dat politici zich niet inhoudelijk met kunst moesten bemoeien. Anno 2008 heeft hij zijn zin. Maar anders dan verwacht lijkt geen kunstenaar daar tot nu toe blij mee.
