Ivo van Hove stelt kwetsbare mens centraal in Angels in America
,,De belangrijkste toneelpersonages zijn gewone mensen. Hun verhaal boeit mij het meest.”, Regisseur Ivo van Hove ziet vooral hoe mensen vast kunnen zitten in zelfgekozen gevangenissen. ,,Mensen hebben verschrikkelijk veel moeite met veranderen. Veranderen is een verschrikkelijk traag en moeizaam proces.” Van Hove repeteert bij Toneelgroep Amsterdam aan Angels in America, een voorstelling met een paar prachtrollen voor Hans Kesting, Fedja van Huêt, Barry Atsma en Roeland Fernhout. Op zaterdag 8 maart 2008 gaat het vermoedelijk 5 uur durende toneelstuk in Amsterdam in première en gaat dan tot 31 mei op reis langs een groot aantal theaters in Nederland en België.
De hypocrisie van conservatief Amerika, aids, homoseksualiteit. In Angels in America komt het allemaal langs. Het stuk uit 1990 kreeg van de schrijver, Tony Kushner, als ondertitel mee: ‘A gay fantasia on national themes’, wat vrij vertaald neerkomt op ‘Een homoseksueel sprookje over nationale thema’s.’ Dat klinkt heftig en zo werd het stuk destijds bij de Amerikaanse première ook ontvangen. Een dusdanig groot, bijna vijf uur durend stuk met een paar scènes waarin mannen elkaar zoenen en betasten, dat was in Amerika eigenlijk nog nooit vertoond. Ivo van Hove beschouwt de homoseksualiteit niet als het allerbelangrijkste in dit verhaal:
,,Het is een missie van Kushner om ook andere dan standaardmensen op het toneel te zetten. Ik ben zelf ook homoseksueel. Ik maak daar geen geheim van, maar ik maak er ook niet iets openlijks van. Het gaat over zoveel meer dan dat ik alleen maar dat ben.”
In de alweer een jaar of 25 lopende carrière van Van Hove is het inderdaad geen groot thema geweest:
,,Ik ben heel spaarzaam geweest in mijn loopbaan met homoseksuele thema’s. Maar ik vind het wel belangrijk om zulke personages op het toneel te zetten. Sommige personages staan even ver van mij af als in een stuk van Shakespeare. Voor mij is het dus geen thema, maar in de maatschappij is het wel weer een thema. We doen ook veel educatieve projecten rond deze voorstelling. Wanneer we op zwarte of gemengde scholen deze voorstelling voorbereiden is het soms heel heftig. Jongens willen hoe dan ook geen homoseksuele rollen spelen, omdat ze bang zijn om gepest te worden. Er zijn ook scholen waar men zegt: homo’s bestaan niet. We stonden er een beetje van te kijken, maar de onderdrukking van homo’s is nog niet voorbij.”
Angels in America is hier twee keer te zien geweest. 1 keer op het toneel door het Rotterdamse ro theater in een legendarische regie van Guy Cassiers, en daarna, in 2005, als miniserie met hoofdrollen voor Al Pacino, Meryl Streep en Emma Thompson.
Al die tijd stond het stuk al op de verlanglijst van Van Hove:
,,Eigenlijk wilde ik het al gaan doen toen ik net bij het Zuidelijk Toneel was, in het begin van jaren negentig. Het bleek toen echter dat het ro theater de rechten al had. Ze wisten alleen nog niet wie het zou gaan regisseren. Vertaler Carel Alphenaar heeft echt geleurd met dat stuk, maar niemand in Nederland wilde het spelen. Het heeft dus heel lang geduurd voordat ze uiteindelijk Guy Cassiers vonden.
,,Toen ik het een paar jaar geleden weer ging lezen, merkte ik dat alleen maar beter was geworden. Wanneer je afstand neemt van de tijd waarin het gemaakt werd, de tijd toen Reagan nog aan de macht was en Aids nog een ziekte was waaraan je snel kon sterven, dan verandert het stuk. Wij kijken nu anders tegen Amerika aan, en Aids is, althans in het westen, een beheersbare ziekte geworden. Doordat het stuk is ontdaan van die pure actualiteit blijft het voor mij nog meer overeind staan. Het is echt een klassieker, het gaat over grote thema’s.”
In Angels in America volgen we een groot aantal figuren wier levens elkaar op een bijzondere manier raken: een ultraconservatieve advocaat belandt bijvoorbeeld met Aids in het ziekenhuis, één van zijn medewerkers ontmoet in Central Park, waar hij ’s nachts heen vlucht van zijn slechte huwelijk, de ex-vriend van een aidspatiënt. Die patiënt krijgt hallucinaties waarin hij door een engel wordt uitgeroepen tot profeet die de vooruitgang moet proberen te stoppen. Uiteindelijk ligt daar ook de moraal van het stuk: vooruitgang is niet te stoppen, hoe graag we ook zouden willen.
In de voorstelling zal een grote rol zijn weggelegd voor de muziek van David Bowie. Van Hove blijkt al sinds zijn 17e fan van deze Britse popster:
,,Ik had als jongen van 17 drie idolen: David Bowie, Neil Young en Joni Mitchell. Dat is een heel bizarre combinatie, en dat was ook best moeilijk voor een jongen van 17. Bowie was de meest flamboyante van het stel. Die kuste ook met Mick Ronson op het toneel. Dat was een rolmodel, dat me aantrok, maar waar ik ook aversie tegen had.”
De keuze voor de muziek van Bowie is voor Van Hove heel vanzelfsprekend:
,,Zijn muziek en teksten gaan ook over seksuele verwarring. Bowie is ook de popartiest bij uitstek die heel veel identiteiten heeft laten zien. Dat is een heel groot thema in dit stuk, waarin ik me goed herken. Iedereen houdt er zo’n 20 identiteiten op na. Ik ben bijvoorbeeld Vlaming, maar ik ben ook Belg. Ik kom uit een heel klein dorp. Zoon van een middenstander, maar ik werk bij Toneelgroep Amsterdam. Zo zijn er nog talloze andere identiteiten, die ik allemaal ben.”
Van Hove wil het harmonieuze, in zijn ogen nogal ‘Amerikaanse’ einde van Kushners stuk iets minder sentimenteel maken. Hij verwacht daar geen problemen mee, vertelt hij: ,,Ik ken Tony Kushner goed. Hij heeft al mijn voorstellingen gezien die ik bij de New York Theatre Workshop heb gemaakt. Hij was idolaat van mijn Hedda Gabler. Ik kan hem bellen en mailen. Dat is natuurlijk heel bijzonder om dat met een Amerikaanse schrijver te hebben. Hij zei: ‘Ik ben zo blij dat jij mijn stuk doet.’ Ik zei terug: ‘Maar nu ga ik wel met jouw stuk doen wat ik ook doe met Molière en Ibsen.’ Zegt hij: ‘I love it.’ Hij is heel erg blij dat het stuk een tweede jeugd beleeft.”
Angels in America door Toneelgroep Amsterdam. Première op 8 maart. Op 7 maart is Tony Kushner zelf in Amsterdam, in het kader van Festival TamTam. Inlichtingen: www.toneelgroepamsterdam.nl
