Tien Geboden deel 1 – NTGent








Gij zult geen blackout hebbengoed.png

Rotterdam – Diderot zei het al: een
toneelspeler dient zijn eigen emoties thuis te laten als hij het
toneel betreedt. De Franse filosoof uit de periode van de Verlichting
kreeg gisteren, bij de Nederlandse première van Tien
Geboden deel 1
door NTGent, tamelijk gelijk. Els Dottermans, mijn
favoriete Vlaamse actrice, kreeg het tijdens het vijfde gebod, in de
finale van de voorstelling, te kwaad. Waar eens haar tekst gezeten
had verscheen een gapend gat in haar geheugen, dat slechts kon worden
opgevuld door bittere tranen om het verhaal wat ze vertelde, de
toestand waarin ze zich bevond en de wereld in het algemeen. Zo leek het tenminste. Maar het kan ook juist weer verschrikkelijk goed gespeeld zijn, waardoor mijn pet nog dieper voor haar af gaat, dan die al was gegaan.

Al zullen we dat nooit weten, en die vraag leidt af.

Want dat is het verschil tussen
toneelemoties en privé-emoties: bij toneelemoties weet je
altijd waar ze vandaan komen. Van privé-emoties op een toneel
weet je dat nooit helemaal zeker.

Wat ook mysterieus was: de loopjes van
Marleen Scholten. Ze is inmiddels 'in bona', of hoe heet zoiets,
wanneer je enorm opzwelt en dat dat iets is waar je gelukkig van wordt.
Soms verdween ze naar achter, of soms helemaal naar het zijtoneel. En
ik maar vrezen dat plots de roep om een dokter in de zaal zou
klinken, en we verblijd zouden worden met de eerste live
toneelbevalling ter wereld.

Dat leidde dus ook nogal af, maar het kan
natuurlijk ook mijn persoonlijke pre-occupatie zijn. Dat de rest van
de zaal daar doorheen keek als was het de gewoonste zaak van de
wereld. Wat het voor velen natuurlijk ook is.

En ondertussen werd dus de
toneelbewerking gebracht van de legendarische filmcyclus van
Kieslowski uit de jaren tachtig. De Poolse visie op het Bijbelse
contract met de hoogste baas, teruggebracht tot een tiental
prachtige, lieve, pijnlijke en aangrijpende portretten van arme
sloebers die voortploeteren en het ook even allemaal niet meer weten.

De eerste vijf zijn nu samengevat in
een voorstelling waarin Johan Simons de 'jonge' garde van NTGent
samenbrengt met de harde kern van Wunderbaum, het voormalige
JongHollandia. De voorstelling straalt vanaf het begin het
ontwapenende spelplezier uit waar Johan Simons al een paar jaar
patent op heeft. Zeker in het deel voor de pauze sleept dat de
toeschouwers mee.

Na de pauze begint het fragmentarische
karakter van de voorstelling zich te wreken. Het decor, dat feitelijk
uit niet meer dan een meubelverzameling bestaat zoals die opgesteld
te vinden is in een tweedehands warenhuis als de Emaus, kan niet meer
charmeren, het licht is te algemeen. En, misschien wel het
belangrijkste: een doorgaand verhaal en een centrale hoofdfiguur
ontbreken. Hoe ontwapenend en goed de spelers het ook brengen,
die twee ingrediënten blijken toch tamelijk essentieel voor een
toneelavond die drie uur duurt.

De voorstelling eindigt uiteindelijk
minder pregnant dan hij begon. Je mist in het begin de film ook niet:
de spelers vertellen prachtig en dat vervangt de beelden. Maar dan
dat einde. Misschien moeten we nog eens terug, om te zien hoe het
gaat wanneer Els Dottermans haar blackout te boven is.

Want dat laatste verhaal, gewijd aan
het gebod 'Gij zult niet doden', is wel het meest indrukwekkende van
de eerste serie. Hoe Kieslowski de emoties van de kijker bespeelt,
door de pleger van een gruwelmoord uiteindelijk zo menselijk te maken
dat het systeem dat om zijn doodsstraf roept er nog veel killer en
onmenselijker van wordt, dat wordt prachtig overgebracht door
Dottermans. En het is inderdaad zwaar. Het maakt goed dat er in het
vierde gebod een paar slordig uitgewerkte verhaallijntjes zitten De
toneelrepetitie, bijvoorbeeld, van het meisje dat in haar vader een
levenspartner hoopt te vinden (Gij zult uw ouders eren), verzandt nu
in groteske satire. Dat maakt de omslag in het verhaal te vaag.

Een kleine smet, maar een smet. Deel twee van de serie moet echt iets anders worden dan dit. Of dat gaat lukken zien we pas volgend jaar…


Gezien: Tien Geboden deel 1 door
NTGent. Donderdag 13 september in De Rotterdamse Schouwburg. Daar
nog: 14 september. Tournee en verdere informatie: NTGENT.

 

Blij mee? Doe me een donatie!
Become a patron at Patreon!

Wil je hulp bij het schrijven, of gewoon een keer advies over je project? Stuur me een mailtje.