'Moordenaars willen er alleen maar bij horen'
Dat is lang geleden: een toneelstuk van de Franse schrijver en filosoof Jean Paul Sartre op de Nederlandse planken. Aan de inmiddels veelbekroonde regisseur Tarkan KöroÄŸlu de eer om de onbekende klassieker 'Vuile Handen', over de onmogelijkheid van een politieke moord, te brengen.
Amsterdam (GPD) _ Een jonge intellectueel komt een oude politicus vermoorden, maar raakt met hem in gesprek. Toch wordt hij een 'held', maar bij toeval en niet voor lang: twee jaar na zijn daad staat een doodseskader voor hém klaar, omdat men inmiddels anders over politiek is gaan denken. Wie er 'Vuile Handen' heeft, is dus een kwestie van tijd en plaats.
Dit verhaal van Jean Paul Sartre uit 1948 heeft nog maar weinig aan actualiteit verloren. De moorden op Pim Fortuyn en Theo van Gogh zouden genoeg aanleiding kunnen zijn geweest om Sartres toneelstuk nog eens te spelen, maar geen regisseur waagde zich er tot nu toe aan. Behalve dan Tarkan KöroÄŸlu (spreek uit: Keurooloe) die het nu brengt bij zijn eigen gezelschap Theater EA, met steun van de Theatercompagnie van Theu Boermans.
De in Turkije geboren KöroÄŸlu (37) is een opvallende verschijning in het Nederlandse theater. Al bij zijn afstuderen van de Utrechtse Hogeschool voor de Kunsten maakte de voorstelling De 90ste Minuut diepe indruk bij publiek en pers. Na dit voetbaldrama over een topvoetballer die voor de beslissende penalty in vertwijfeling raakt, maakt hij met het stuk Kroonprins furore als brenger van overtuigend toneel op basis van een verhaal van de Turkse Nobelprijswinnaar Orhan Pamuk. KöroÄŸlu's versie van de Franse klassieker Cyrano leverde titelrolspeler Porgy Franssen een nominatie voor de acteurshoofdprijs Louis d'Or op en Puin, een van zijn laatste regie's van een stuk van de jonge Brit Dennis Kelly, kreeg een publieksprijs.
KöroÄŸlu, die sinds een paar jaar volledig Nederlander is, heeft een innige band met het 'existentialisme'. Deze filosofische stroming waar Jean Paul Sartre en zijn Franse collega Albert Camus de grootste vertegenwoordigers van waren, was voor hem zelfs reden om voor het theater te kiezen: ,,Ik heb in 1993, nog in Turkije, een stuk van Camus geregisseerd, een bewerking van zijn roman De Pest. Die voorstelling was voor mij reden om te besluiten dat ik beroepsregisseur wilde worden. De mogelijkheid om filosofische gedachten via toneel uit te werken spreekt mij ook enorm aan. Het existentialisme biedt eigenlijk verzoening met het noodlot. Men zegt: mensen zullen het nooit van de dood winnen, en dus zijn ze gedoemd om altijd te verliezen.”
Hoewel in de kern diep pessimistisch, was Sartre's filosofie ook strijdbaar. Niet voor niets wordt het existentialisme gezien als één van de grote ideologieën achter de Parijse studentenrevolte van 1968. Voor Sartre was geweld geen taboe. Hoe zit dat met KöroÄŸlu? ,,Sartre toont begrip voor de terrorist. Hij snapt dat mensen zich op die uiterste manier verzetten wanneer ze verder niets meer hebben. Met de moraal van Vuile Handen keurt Sartre de doodstraf dus goed. Ik ben zelf tegen de doodstraf in alle gevallen. In dit terroristische tijdperk zal ook geen enkel weldenkend mens een politieke moord goed kunnen keuren. Maar toch worden er politieke moorden gepleegd.”
Om maar te noemen: Volkert van der G en Mohamed B.
,,Ik ben niet geïnteresseerd in de standpunten van Volkert van der G of Mohamed B. Zij hebben een ideaal waarmee ze zich altijd boven ons verheven weten. Zoals Theo van Gogh zei: 'Ze staan 1-0 voor, want ze hebben God al.' Ik kan geen begrip opbrengen voor moordenaars die uit fundamentalisme handelen. Wat het stuk voor mij wel essentieel maakt is dat het bij moorden hoe dan ook nooit gaat over ideeën. Ideeën veranderen. Over 1000 jaar is er een andere God, maar daarmee zal aan het moorden geen einde komen. Die zogenaamde politieke moorden worden door de dader uitsluitend om een persoonlijke reden gepleegd: ze willen erbij horen. Ze willen betekenis vinden in het leven door dood te zaaien. Er lijkt anno 2007 een soort manie te zijn om het eigen leven te voeden met zulke acties.”
De regisseur, die naast zijn diploma van de Hogeschool voor de Kunsten ook bouwkundig ingenieur is, met een graad van de Universiteit van Izmir op zak, wordt gezien als brenger van 'multicultureel' theater. Dat is een term waar hij maar slecht aan kan wennen. Het levert hem op dit moment zelfs kritiek op: ,,Wanneer ik een stuk als Puin doe van Dennis Kelly, of Cyrano regisseer met Porgy Franssen, dan zeggen sommige mensen dat ik verraad pleeg aan mezelf. Zij vinden dat ik met die voorstellingen probeer om een westerse theatermaker te worden. Maar daar gaat et niet om. Ik maak mijn eigen theater. Een stuk als Puin zal niemand als multicultureel bestempelen, maar ik regisseer als genaturaliseerde Nederlander van Turkse komaf met Nederlandse acteurs een stuk van een Engelse schrijver over de onderdrukking door het Roomse Katholicisme. Dat vind ik al multicultureel genoeg.”
Te zien vanaf 20 april in het Compagnietheater in Amsterdam. Première: 26 april 2007. Landelijke tournee van 11 mei t/m 20 oktober 2007. Inlchtingen: www.theaterea.nl
