Humor redt lieve Brokeback Mountain
Den Bosch (GPD)_Twee mannen met een kudde schapen op een stille berg. Dat vraagt om een mooi verhaal. Pulitzer Prize-winnares Annie Proulx schreef dat verhaal hartverscheurend mooi op en Ang Lee maakte er een film van die haast nog mooier is. Kom daar maar eens aan met je theater. Toch durfde regisseur Jos van Kan dat: een toneelbewerking maken van Brokeback Mountain. Het is nog best mooi geworden ook. Dat is een knappe prestatie van het Brabantse gezelschap De Wetten van Kepler, dat vorig jaar iets schitterends maakte van het boerendrama Biest.
Op dit moment regent het boekbewerkingen in het Nederlandse theater. Kentering van een Huwelijk door Ursul de Geer, De Stille Kracht door Ger Thijs en Dood in Venetië door Henk van Ulsen zijn er de markantste voorbeelden van. En nu dus ook Brokeback Mountain, al zal menigeen dat verhaal beter kennen van de film.
Dat boeken mooi materiaal kunnen zijn, staat vast. Madeleine Jutten-Matzer maakte dit jaar iets moois van Alleen op de Wereld, nadat ze eerder al een prachtbewerking liet zien van Hokwerda's kind van Oek de Jong. Dat succes niet vanzelfsprekend is, werd aangetoond door de bewerking van Sándor Marái's Kentering van een Huwelijk.
De valkuil zit hem in de vertelling, die in een boek anders werkt dan op het toneel. Wanneer je de vertellersrol, in het boek meestal in handen van de schrijver, op het toneel laat spelen door de personages over wie verteld wordt, schep je een probleem. Zijn die acteurs nu personage of verteller, of allebei, en zo ja, wanneer dan precies? De in literatuur zo gebruikelijke werkwoordsvorm verleden tijd schept op het toneel bovendien afstand. Want hoe zit het met die ene die dood ging?
Zo'n ingebouwde afstand hoeft geen probleem te zijn. Je krijgt er bijvoorbeeld humor voor terug. En betrokkenheid, omdat de verteller over zichzelf lijkt te vertellen. In de toneelversie van Brokeback Mountain is de humor dan ook de mooiste toevoeging aan het origineel. Acteurs Willem Schouten en Sieger Sloot hebben plezier in het verhaal, en dat geeft de vertelling een prettige luchtigheid mee.
Maar dan mis je dus wel die schitterende natuurbeschrijvingen uit het boek en de stomende zindering tussen die twee cowboys en hun verboden hunkering uit de film. Beschrijvingen zijn gemaakt om te lezen, en zindering werkt het beste met de extreme close-ups die de film als medium biedt.
Gelukkig is er daarom nog Wendell Jaspers. Die ene close-up van haar, geprojecteerd op het decor van Brokeback Mountain, maakt heel veel goed van het gemis aan bronstigheid tussen die twee o, zo lieve mannen. Die ene close-up vertelt ons overigens ook dat we wij van het toneel het ergste moeten vrezen: Wendell Japsers gaat een bloeiende carrière tegemoet. In de film.
Brokeback Mountain door De Wetten van Kepler. Gezien: 9 februari 2007 in De Verkadefabriek in Den Bosch (première) tournee t/m 31 maart 2007. Inlichtingen: www.wettenvankepler.nl
