Hans Kemna vecht nog altijd voor 'zijn' acteurs
'Joop, wij zijn degenen die de sterren maken!'
Dat hij eregast is op het Nederlands Filmfestival betekent geenszins dat hij op zijn lauweren rust. Hans Kemna, oprichter van het bekendste castingbureau van Nederland, werkt nog volop. Hij hoeft alleen niet meer half acht 's morgens op kantoor te zijn.
Ooit zat Hans Kemna zelf in de Gouden Kalf-jury. Dat was in 1992 en het Filmfestival heette nog Nederlandse Filmdagen. De jury waarin ook IDFA-directrice Ally Derks en wetenschapster Sonja de Leeuw zaten, weigerde ook maar één actrice te nomineren. Het Gouden Kalf voor de beste actrice ging dat jaar naar Janneque Draaisma, voor een rol die precies één shot van 20 seconden had geduurd. Hans Kemna nu: ,,Ja, toen waren we nog opstandig. Het was ook nog iets kleiner toen. Ik geloof dat het er nu wel allemaal iets officiëler aan toe gaat."
Hans Kemna als opstandeling, het is nauwelijks voor te stellen. De man die in de afgelopen veertig jaar het aanzien heeft bepaald van de betere Nederlandse film en het grote Nederlandse toneel is toch vooral een uiterst aimabel man. Vijf jaar geleden verkocht hij zijn eigen bedrijf Kemna Casting aan zijn compagnon Job Gosschalk, en sindsdien richt hij zich op zijn grootste hobby, het verzamelen van kunstfotografie. Het casten zit hem echter nog steeds in het bloed: ,,Ik vond het wel genoeg geweeest dat ik elke ochtend om half acht op kantoor zat. Nu haal ik de krenten uit de pap. Doe ik de dingen die ik ontzettend leuk vind. Ik werk voor Toneelgroep Amsterdam, en doe een monsterproject als Zwartboek omdat ik zo'n lang verleden heb met Paul Verhoeven. Er is nu ook opeens een hele andere hoek die mij vraagt. Aernout Mik, een beeldend kunstenaar, vraagt mij nu ook voor projecten. Ik krijg daarbij de hulp van het bureau. Ik hoef maar te kikken en er staan drie mensen voor mij klaar."
{mospagebreak}In zijn huis aan de Amsterdamse Singel ontvangt hij nog regelmatig Nederlandse acteurs en regisseurs voor een goed gesprek. En zulke goede gesprekken kunnen carriëres maken. Kemna ervoer het zelf in 1975, in dezelfde kamer: ,,In die tijd speelde ik nog steeds toneel. Maar daarnaast had ik toen de Max Havelaar gecast. De productieleider van die film stopte ermee, vlak voor de opnamen in Indonesië. Fons Rademakers vroeg of ik geen zin had om een half jaar mee te gaan, als vervanger. Dat is een beslissende periode in mijn leven geworden." Na terugkeer bood filmproducent Matthijs van Heijningen hem een regie-assistentschap aan, en vroeg hem de Nederlandse casting te doen van Barocco, een film van de Franse cultregisseur André Techiné.
De carriëre van Hans Kemna kreeg vleugels, met films als Keetje Tippel, Soldaat van Oranje en Spetters. Het castingbureautje dat Hans Kemna zelf in 1970 had opgericht groeide uit tot het belangrijkste en grootste bureau van Nederland. Eerst als bijna exclusief bureau voor Paul Verhoeven, bij Wat Zien Ik, en daarna voor Turks Fruit. Kemna ontdekte Monique van de Ven.
{mospagebreak}Na Monique van de Ven volgden talloze andere sterren, die hun weg naar het publiek vonden dankzij Hans Kemna. Acteurs die meer en meer een stempel drukten op de Nederlandse film en ook op het Nederlandse theater, omdat Kemna sinds 1987 ook casting director is voor Toneelgroep Amsterdam, nog altijd het belangrijkste gezelschap van Nederland. Eigenlijk is er geen acteercarriëre mogelijk zonder Hans Kemna tegen te komen. En andersom: Hans Kemna is misschien wel dé bepalende factor in het aanzien van de Nederlandse film sinds 1970. Kemna: ,,Ik relativeer dat graag. De beslissingen worden toch nog genomen door de regisseur en de producent. De regisseur moet zes weken met zo'n acteur werken. Dat is doorslaggevend. Alleen als een acteurskeuze heel erg tegen mijn artistieke welzijn zou indruisen, dan zou ik er wel heel veel aan doen om die uit zijn hoofd te krijgen. Meestal win ik dan ook wel. Want regisseurs en producenten weten natuurlijk dat ik uit ervaring spreek. Er spelen geen andere belangen. Ik wordt van de ene acteur niet rijker dan van de andere. Het blijft natuurlijk subjectief. Ik zal mij voor bepaalde acteurs heel erg inzetten, waar anderen helemaal niets in zien, en omgekeerd ook. Daarom is het ook goed dat er andere castingburaus zijn waar die acteurs dan weer terecht kunnen."
{mospagebreak}En die andere bureaus leggen andere criteria aan. Die halen soms mensen 'van de straat'. Kemna zal dat nooit doen: ,,Acteren is een vak. Ik kijk hoe dan ook nooit soaps, maar áls ik ze zie dan zie ik mensen wat naturel voor hun neus wegmummelen. Dat werkt dáár, maar niet in een film of in het theater. Joop van den Ende heeft mij destijds als eerste gevraagd om de casting te doen voor GTST. Ik zei: 'Dat kan ik helemaal niet. Ik ga niet van mijn acteurs vragen om in een dagelijkse routine een serie op te nemen.' Hij dacht dat ik wat modellen zou kunnen inzetten, maar daar had ik geen zin in. Zo heb ik nooit gecast."
,,Het wil ook niet zeggen dat mensen die één jaar toneelschool hebben gedaan, of zes jaar de acteursopleiding van De Trap, niet bij mij terecht kunnen, integendeel. Maar dan moeten ze wel echt met hun vak bezig zijn. anders kan het niet."
Kemna zal ook niet zo snel werken met 'Bekende Nederlanders': ,,Ik cast geen mensen omdat ze bekend zijn van een soap. Ik kies uitsluitend op professionaliteit. Job Gosschalk, mijn opvolger, is daar ruimdenkender in. Dat moet ik accepteren. Allemaal in pais en vree, maar ik heb de gekste mensen een handje gegeven bij de casting voor Zwartboek. Beau van Erven Doorens, heel aardige jongen, maar die laat je toch niet in zo'n film spelen? Daar valt zo iemand onmiddellijk door de mand. Roem telt voor mij niet. Ik vraag Rob de Nijs toch ook niet voor een film, tenzij het een film over Rob de Nijs zelf is? Als gimmick heb ik het wel eens gedaan. Anthonie Kamerling als Fortinbras bij de Hamlet van Ivo van Hove. Dat sloeg in. In de Othello waarin Hans Kesting de hoofdrol speelde, wilde ik Katja Schuurman hebben voor de rol van het hoertje Bianca. Katja wilde wel, en Ivo wilde ook, maar acteurs van het gezelschap wilden het niet."
{mospagebreak}De opvattingen van Kemna hebben in het verleden natuurlijk wel eens tot botsingen geleid met producenten: ,,Ik heb voor acteurs moeten vechten. Vaak gaan mensen voor oppervlakkige schoonheid. Neem Halina Reijn. Dat is een prachtige vrouw, maar er zijn ook mensen die haar gezicht te grof vinden. Onzin, natuurlijk, maar dan moet ik wel extra mijn best doen. Hoe ik destijds bij Spetters niet heb moeten vechten om Hans van Tongeren in de film te krijgen. Joop van den Ende wilde de keuze voorleggen aan de meisjes van de typekamer. Toen ben ik heel erg boos gworden. Ik zei: 'Joop, wíj zijn degenen die de sterren maken!' Gelukkig vónden de meisjes van de typekamer allemaal dat Hans van Tongeren heel goed was, dus was het probleem opgelost."
Hans van Tongeren bleek uiteindelijk niet tegen het leven van ster opgewassen. Hij pleegde zelfmoord. Kun je mensen beschermen tegen de roem, of minstens erop voorbereiden? ,,Ik zeg nog steeds tegen Job: 'Niet Carice van Houten of Halina Reijn in elke film inzetten. Ze zitten nu in elke film. Doseer het, kies de beste eruit!' Maar ja. iedereen wil ze, en wie zijn zij om nee te zeggen? Ik zou met ze gaan praten. Ik zou ze vragen om het rustig aan te doen. de nieuwe film van Paul Verhoeven, Zwartboek, gaat heel veel impact krijgen, verwacht ik. Ze spelen er allebei in. Je weet niet wat er uiteindelijk over ze heen gaat komen."
{mospagebreak}Maar het onzekere bestaan als filmacteur in Nederland staat dat in de weg. Neem juist die film Zwartboek. Nadat de opnames werden uitgesteld, bleek zeker dertig procent van de acteurs niet meer beschikbaar. Die hadden allemaal al andere verplichtingen. Kemna: ,,Mensen kunnen niet van de film leven in Nederland. Paul Verhoeven begrijpt dat niet. Die vindt dat mensen alles opzij moeten zetten voor een rol in een film van hem. Maar dan moet ik hem zeggen dat dat in Nederland niet echt lukt."
{mospagebreak}Hans Kemna (1940)
- Toneelschoo/hAmsterdam, eindexamen 1963.
- Speelde 576 maal in de musical Anatevka (1967-68), en maakte deel uit van het gezelschap rond The Family, de legendarische theaterserie van Lodewijk de Boer (1973). Via de televisieserie Floris leerde hij Paul Verhoeven kennen.
- Oprichter Hans Kemna Casting (1970)
- Ontdekt diverse acteurs, van Monique van de Ven tot Hans Kesting en Jochum ten Haaf (voor de rol van Van Gogh in Vincent in Brixton)
- Pensioen in 2000, hij verkoopt zijn bedrijf aan Job Gosschalk, die Kemna casting omvormt tot het grootste castingbureau van Nederland.
- Freelance casting-adviezen (o.a. Zwartboek van Paul Verhoeven in 2004 en 2005)
- Docent aan de regieopleiding van de Amsterdamse Toneelschool
