De Speler – ZT Hollandia


Prijs van Kritiek uitgereikt aan Johan Simons

Afscheidsstuk is een grandioos fiasco

 

Door Wijbrand Schaap

Maastricht (GPD)_Johan Simons heeft iets met boekhouderstoneel. De bevlogen regisseur en leider van ZTHollandia maakt regelmatig voorstellingen waarin zakenmensen uitvoerig aan het woord komen over hun plannetjes en trucjes. En lang niet altijd succesvol, want naast schitterende voorstellingen als De Val van de Goden en Twee Stemmen, maakte hij ook een tenenkrommend saai schuldsaneringstoneelavondje met Hard Brood van Paul Claudel. Dat was zijn feitelijke debuut bij het Zuidelijk Toneel, als wist hij toen, in 1999, nog niet dat hij er in 2001 de leiding zou overnemen.

Zijn afscheid, na vier jaar ZTHollandia, is wederom een stuk waar toneelliefhebbers van gruwen. De Speler, een bewerking van de novelle van Dostojevski die Simons maakte voor de Berlijnse Volksbühne, is boekhouderstoneel van de bovenste plank. Het stuk waarin de hoofdfiguur tot gokverslaafde wordt in een wereld die wordt bepaald door manipulerende grootindustriëlen van het kaliber Parmalat, Shell of Ahold, beleefde woensdag zijn Nederlandse première. Zelfs de fanatiekste boekhouder kon er zijn ogen niet bij open houden.

Simons zelf erkent volmondig dat het stuk mislukt is. In diverse interviews heeft hij daar al over verteld. En sinds woensdag kan iedereen met eigen ogen gaan zien tot wat voor ellendige toestanden zo'n mislukking kan leiden. Niet alleen is het bizar om prachtige acteurs als Aus Greidanus Jr en Betty Schuurman in een Nederlands stuk de hele tijd Duits te horen praten, het is nog erger om ze dat de zien doen in een stuk dat ze zelf ook niets vinden. Zelden zag ik acteurs zo gedemotiveerd bij elkaar zitten. Helder schitterend middelpunt van dit trieste stel is de Volksbühne-actrice Astrid Meyerfeld. Ongelofelijk hoe een actrice met zo'n reputatie bij het Berlijnse gezelschap er zo'n amateuristisch potje van kan maken. Alsof ze net afgewezen was voor de cursus Clownerie voor Huismoeders bij het lokale cultureel cursuscentrum stond deze mevrouw dik twee uur als een hysterische bezetene te gillen op het toneel. Tegenspeelster Elsie de Brauw moest het bekkentrekkende geval op het einde zelfs letterlijk de mond snoeren. Anders was ze vast nog doorgegaan tijdens de feestelijke gebeurtenis die deze trieste avond uiteindelijk toch nog van glans voorzag.

Na het bescheiden slotapplaus besteeg Hein Janssen het podium om als voorzitter van de Nederlandse Kring van Theatercritici de jaarlijkse Prijs van de Kritiek aan Johan Simons uit te reiken. De Volkskrantrecensent, die de reis naar Maastricht slechts ternauwernood had overleefd nadat een vrachtwagen bij Eindhoven zijn auto via de vangrail total loss had gereden, hield een warme speech. Hij eerde, namens alle Nederlandse toneelcritici, Johan Simons voor zijn hele oeuvre, dat tot een hoogtepunt was samengebald in Richard III, het stuk waarmee ZTHollandia vorig seizoen diepe indruk maakte.

De eer, die later nog in kleiner verband werd herhaald door de Vlaamse toneelnestor Johan Tielemans, komt Simons vooral ook toe vanwege het door hem, samen met Paul Koek, opgerichte gezelschap Hollandia. Daarmee maakte Simons op de meest bizarre plaatsen theater, van een oude kas in Zuid-Scharwoude, tot de Hoogovens in Ijmuiden.

En nu lonkt, met het vertrek van Simons naar het Publiekstheater Gent, en de reeds twintig theaterprijzen die hij in Europa ontving, het buitenland. Dat dat opnieuw niet vanzelfsprekend door de grote theaterman Simons zal worden veroverd, bewijst het fiasco dat nu op tournee moet langs een zevental theaters in Nederland en Vlaanderen. Ook een bewezen acteursregisseur moet zo nu en dan zijn meerdere erkennen in toneelculturen die minder flexibel blijken dan de Hollandse.

De Speler van ZT Hollandia. Gezien Nederlandse première op 24 november in het Theater a/h Vrijthof, Maastricht.

Blij mee? Doe me een donatie!
Become a patron at Patreon!

Wil je hulp bij het schrijven, of gewoon een keer advies over je project? Stuur me een mailtje.