Doedelzak voor juristen
,,Een doedelzak heeft inderdaad helemaal niets met staatsrecht te maken. Maar je kunt er wel heel veel mooie dingen over vertellen.’’ Fred Kistenkas, universitair hoofddocent Staatsrecht aan de UvA, heeft iets met Schotland. Pronkstuk aan de muur in de woonkamer van zijn huis in Zeist: een originele Schotse kilt. Over het bankstel achter het levensgrote poolbiljart: een Schotse ruit. In de serre is het plafond behangen met Engelse en Schotse vlaggen. ,,Ach, die zijn een paar jaar geleden blijven hangen na een verjaardagsfeestje van mijn dochter. We hebben ze toen maar laten hangen.’’
,
,Ik heb het laatst weer eens gedaan tijdens een hoorcollege. Dat ging een uur lang over staatsrecht, en daarna had ik nog een uur over. Toen heb ik college gegeven over de doedelzak. De studenten smulden ervan.’’ Kistenkas lijkt weinig last te hebben van de toenemende werkdruk voor docenten aan de universiteit: teveel stof in te weinig tijd. Zijn geheim? De schema’s van de Utrechtse professor Maarten Bos. Kistenkas (43) raakte als jonge student in de ban van deze onconventionele hoogleraar in het Volkenrecht.
Kistenkas haalt een mapje tevoorschijn. ,,Dit was de syllabus die we kregen voor zijn hoorcolleges Volkenrecht en Methodologie. Twintig pagina’s tekst en een heleboel schema’s. En dan moet je weten, deze schema’s zijn gemaakt voordat er ook maar sprake was van computers.’’ Ze zien er inderdaad prachtig uit. Daar moet heel wat uren plak- en knipwerk in zijn gaan zitten. Keurige rastertjes, mooi uitgespaarde letters en een lettertype dat op geen typemachine te krijgen was, maar uitsluitend via die ellendige wrijfvellen waarmee amateurontwerpers vroeger moesten werken.
,,Ik gebruik deze schema’s nog steeds bij mijn colleges. In Staatsrecht verandert niet zoveel. Ik heb ze alleen digitaal gemaakt.’’ De oude professor hield dankzij zijn schema’s veel tijd over. ,,Hij sprak een kwartier over zijn schema’s en ging daarna vertellen. Ik kan me nog goed herinneren dat hij een hele ochtend sprak over de Nieuw Zeelandse stad Dun Edin. Het had niets met Volkenrecht of Methodologie te maken, maar we hingen allemaal aan zijn lippen.’’
,,Je moet weten, zo aan het einde van de jaren ’70 was de rechtenstudie anders dan nu. Je had twee kampen: strafrecht, daar zaten alle linkse mensen bij, en privaatrecht: dat was rechts. Staatsrecht, mijn studie, hing daar tussenin. Een man als Maarten Bos, met zijn schema’s en verhalen, dat was nog nooit vertoond.’’ Kistenkas bewondert de oude hoogleraar nog steeds. Zijn carrière is zelfs mede bepaald door Maarten Bos. ,,Hij zei: er is niets beters voor een academisch jurist dan lesgeven en publiceren. Je moet publiceren, en niet in het Nederlands, maar in het Engels. Nederlands, dat wordt maar door 14 miljoen mensen gesproken, en Engels verstaat de hele wereld. Hij was zijn tijd eigenlijk ver vooruit. Direct na mijn afstuderen had ik mijn eerste publicatie al binnen. Maarten Bos had gesuggereerd dat ik mijn afstudeerscriptie zou omzetten in een artikel. Zo is het begonnen.’’
,,Ik heb uiteindelijk één jaar bij een gemeente gewerkt, maar dat hield ik niet vol. Ik zocht de rust en de vrijheid van het academische bestaan, zoals ik dat ook bij Bos had gezien. Hij woonde hier vlakbij, in Zeist. Ik kwam hem vaak tegen als hij zijn hond uitliet. Die commandeerde hij trouwens ook in het Engels. Zo was die man verslingerd aan de angelsaksische wereld.’’
Kistenkas’ eigen liefde voor de Schotten is mede ontstaan door de bevlogenheid waarmee Bos erover sprak. De professor was een idool: ,,Ik was 17 toen ik ging studeren, 23 toen ik klaar was. Als je zo jong bent, ben je nog gevoelig voor belangrijke mensen. Dan zoek je echte leermeesters. De studenten waar ik nu les aan geef zijn ouder en dus minder gevoelig.’’
Zijn bewondering voor Maarten Bos leidde nooit tot vriendschap, ook al woonde de hoogleraar een paar huizen verder. ,,Je werd in die tijd nog niet zo snel amicaal met professoren. Die stonden toch op een voetstuk. Hij was bovendien al oud. Kort nadat ik afstudeerde is hij gestopt met lesgeven en verhuisd. Naar Epe. Sindsdien heb ik nooit meer iets van hem gehoord. Ik weet niet eens of hij nog wel leeft.’’
