Macbeth – ro theater


Iedereen bang voor Macbeth

Sommigen durven de naam niet uit te spreken. Toch fascineert ‘het
Schotse stuk’ al generaties van kuntsliefhebbers. Het Ro Theater brengt
nu een simultaanprogramma van twee Macbeths. Twee maal een vervloekt
stuk dat de wortels van het kwaad genadeloos blootlegt.

Door Wijbrand Schaap

Rotterdam – Acteurs zijn er als de dood voor en religieus aangelegde
types moeten er niets van hebben. Shakespeare’s Macbeth is slecht
nieuws voor iedereen die de tere mensenziel wil beschermen. Toverkollen
en bezweringen spelen een hoofdrol in dit stuk waarin het gemak,
waarmee gewone mensen in monsters kunnen veranderen, op een uiterst
pakkende manier wordt verbeeld.

Macbeth is een jofele Schotse edelman. Na een succesvolle veldslag
voorspellen drie heksen hem dat hij koning zal worden. Macbeth raakt
geobsedeerd. Hij zal de koning moeten vermoorden, maar de goeierd
twijfelt. Zijn ietwat gefrustreerde echtgenote trekt hem over de
streep. Het paar vermoordt de koning. Dat is het begin van een spiraal
van gewelddaden en gruwelen, nauwgezet en in prachtige verzen
opgetekend door Shakespeare.

Op Macbeth zou een vloek rusten. Al sinds de eerste opvoering komen
hoofdrolspelers en medewerkers onder mysterieuze omstandigheden aan hun
einde. Acteurs die het waagden om de naam van het stuk te noemen in een
leeg theater kwamen onder de tram, beginners die in de kantine uit het
stuk citeerden zagen hun carrière in rook opgaan. Noem je het Schotse
stuk toch bij zijn ware naam, moet je drie keer om je as draaien en
vervolgens tussen je benen door spugen.

Wanneer op deze plek geschreven stond dat acteur Steven van
Watermeulen, die eerder dit seizoen al een Louis d’Or-nominatie kreeg
voor De Wespenfabriek, nu zeker ook voor de theaterhoofdprijs
genomineerd zal worden met deze titelrol, zou dat de goden verzoeken
zijn. Je mag het wel denken, maar het zeggen? Nee. Het Ro Theater neemt
met het dubbelprogramma Macbeth Macbeth dus veel risico.

Het eerste risico is dat er voor de voorstelling Bloetwollefduivel,
die tijdens de ‘echte’ Macbeth in een ander deel van het gebouw wordt
gespeeld, voldoende publiek moet zijn. De verrassing geven we niet weg,
maar als er weinig toeschouwers bij Decortes versie zijn, wordt het
slotbeeld van Alize Zandwijks Macbeth in de grote zaal wel erg
magertjes.

Het zal erom spannen: het Bloetwollefduivel-deel is lastig. Ook al
komt Jan Decortes tekst op deze avond in totaal drie keer langs, zijn
tot veertig minuten teruggebrachte bewerking vereist kennis van zowel
het Vlaams als van Shakespeare’s meesterwerk. De eerste versie wordt
door drie aandoenlijke meisjes in verkleedkistkleren gespeeld.
Vanzelfsprekend begrijpen zij maar een paar woorden van wat ze zeggen,
net als de niet-nederlandstalige operazangers die in de laatste versie
de operavariant zingen. De enigen die wel wat van hun tekst begrijpen
zijn de acteurs die het middelste deel spelen. Maar dan ben je al aan
het afhaken. De drie delen leveren samen geen meerwaarde op, zolang je
de echte Macbeth nog niet gezien hebt.

Dus moet je wel naar de grote zaal. Van regisseur Alize Zandwijk
weten we inmiddels dat ze bloedserieuze stukken aflevert. Deze Macbeth
is het hoogtepunt. Inktzwart, glashelder en gruwelijk sober krijgt het
Schotse stuk een legendarische vertolking. Over Van der Watermeulen’s
geniale prestatie moeten we dus helaas zwijgen. Zandwijk dringt de
heksenmagie naar de achtergrond, waardoor het puur menselijke karakter
van Macbeth’s tragische leven volop duidelijk wordt. Dit is een
aimabele man, die vanwege ongewilde kinderloosheid, oververmoeidheid en
overmoed tot gruwelijke daden komt, terwijl hij het eigenlijk niet wil.
Zoals de keurige automobilist die per ongeluk opeens met flitsende
koplampen op de bumper zit van een trage medeweggebruiker.

Naast prachtige bijrollen voor Catherine ten Bruggencathe als Lady
Macbeth en Paul Kooij als MacDuff is er één ding dat beide
voorstellingen verbindt én meerwaarde geeft: kinderen. Daarmee neemt
het Ro wel het risico dat moraalridders het stuk alsnog zullen
vervloeken. Wie zelfs Harry Potter al te gevaarlijk vindt voor
kinderen, zal de actieve rol die basisschoolleerlingen in deze
gruweltragedie spelen, verafschuwen. Zitten ze al nepsigaretten rokend
in Bloetwollefduivel, in Macbeth zijn de schatjes getuige van de
vreselijkste teksten en gebeurtenissen. Het is een noodzakelijk gegeven
in deze dubbelvoorstelling, en zelfs de twijfel over die noodzaak van
echte kinderen op het toneel hoort daarbij. Het kán, omdat kinderen van
die leeftijd drommels goed weten dat ze in een toneelstuk staan. Het
móét, omdat we niet vaak genoeg beseffen dat zelfs in onschuldig
kinderspel de wortels van het kwaad alom aanwezig zijn. Je kunt niet
vroeg genoeg leren om dát in goede banen te leiden, anders ontkom je
niet aan de vloek van Macbeth. Dat leert de rol van de kinderen in deze
dubbelvoorstelling, en dat is wel twee avonden waard. En anders kun je
altijd nog tussen je benen door spugen.

Macbeth Macbeth door het Ro Theater. Uitsluitend in Rotterdam t/m 28 april. Inl.: 010-4047070.

Blij mee? Doe me een donatie!
Become a patron at Patreon!

Wil je hulp bij het schrijven, of gewoon een keer advies over je project? Stuur me een mailtje.