Frühstück No Future


Wrange Giphartklucht in Stamcafé

Door Wijbrand Schaap

Utrecht – Niemand had verwacht dat het werkelijk iets zou worden.
Een boekenschrijver die zich aan toneel waagt? Hermans en Mulisch
hebben het geprobeerd. Zonder uitzondering zijn hun toneelwerken in de
vergetelheid geraakt. En nu Ronald Giphart. Op een dronken avond heeft
hij op een bierviltje zijn literaire kwaliteiten verkocht aan het
Utrechtse Theatercafé De Bastaard. Het toneeldebuut dat daarvan het
gevolg was, Frühstück No Future, ging dit weekend in première. En het
was nog leuk ook.

Frühstück No Future is een klucht geworden met een wel heel wrange
ondertoon. Lotte, een succesvol diplomate, besluit het lijden aan een
dodelijke ziekte niet af te wachten en regelt heel feestelijk haar
eigen dood. Haar dochter en haar secretaris staan haar op die laatste
dag bij en hebben steeds meer moeite om de niets-aan-de-hand-toon van
moeders te accepteren.

Lachen om de dood in een voorstelling die alle televisiesoaps op de
hak neemt. Je moet wel durven. Maar Giphart mag: hij heeft er nooit een
groot geheim van gemaakt dat het stuk deels autobiografisch is: zijn
eigen moeder, PvdA-kamerlid Wijnie Jabaaij, heeft haar dood ook zelf
gekozen. Giphart beschreef dat ooit in de Nieuwe Revu. De negatieve
reacties daarop waren niet mis, maar de schrijver bleef staan voor wat
hij wilde zeggen: in zulke extreme situaties gaan belachelijkheid en
diep verdriet hand in hand.

In de voorstelling die door regisseur Erik Snel grotesk is opgezet,
komt dat goed naar voren. Het is hier en daar allemaal net iets te
pretentieloos gedaan, maar een paar goed gekozen momenten geven het
stuk voldoende gewicht. De acteurs, die allemaal hun sporen hebben
verdiend in het jeugdtheater, doen de rest. Met name Jantien Koenders
die dochter Freek op een bepaald moment zo compleet hysterisch laat
worden dat het juist daardoor ontroerend wordt.

Giphart schreef Frühstück No Future samen met de jonge
toneelschrijver Gérard van Kalmthout. Die samenwerking heeft ertoe
geleid, dat de tekst niet zuiver realistisch is, zoals Giphart wilde.
Van Kalmthout’s bijdrage heeft gezorgd voor een meer poëtisch
toneelverhaal. Bovendien heeft hij ervoor gezorgd dat Giphart zich niet
met de repetities bemoeide.

De verrassing was daardoor des te groter. ,,Het is wel wennen om
anderen opeens met jouw woorden aan de haal te zien gaan", verklaart
Giphart na afloop van de première: ,,Dingen die wij serieus bedoelden,
worden komisch en omgekeerd. Ik heb nu betekenissen in de voorstelling
gezien die ik er zelf niet achter had gezocht." De notoire theaterhater
heeft zelfs respect gekregen voor de makers: ,,Alles wat echt goed was
aan de voorstelling, hebben wij niet bedacht, dat komt van de spelers
en de regisseur."

Frühstück speelt slechts vier keer in het Utrechtse Theatercafé.
Alle spelers, tevens stamgasten van het café, zitten vol met andere
toneelrollen. Aan een tournee is geen behoefte. De voorstelling moest
hoe dan ook pretentieloos worden. Toen in augustus 1997 via deze krant
bekend werd dat Giphart zijn toneelschrijfdebuut zou maken, hing
theaterproducent Jacques Senf nog dezelfde dag aan de telefoon en
stroomden de aanvragen voor talkshows en interviews binnen. ,,Daar
hebben we toen dus netjes ‘nee’ op gezegd", zegt Van Kalmthout, die de
voorstelling zelf produceerde: ,,we wisten bovendien niet eens of het
wel wat zou worden. Dit stuk is ons feestje. Het is ook speciaal voor
De Bastaard geschreven."

En dat is wel zo leuk. Een half uur na de voorstelling wordt er
alweer druk gespeeld op het poolbiljart. In de drukte van studenten,
schimmige zaktelefooneigenaars en artistieke dertigers herinnert niets
aan de gebeurtenissen die zich hier nog geen uur geleden afspeelden.
Hier, op deze plek stond toch een tribune, hing een voordoek en zat het
publiek dicht opeengepakt naar een toneelstuk te kijken?

Dat is De Bastaard: een theater dat afgebroken wordt als de
voorstelling klaar is. Voor Giphart is dat perfect: ,,Ik voel me
waarempel een beetje verdrietig na de première. Maar zo gaat dat. Na
het vrijen ben je alweer vergeten hoe mooi het was. Horatius zei het
al: ieder dier is droevig na de daad."

Frühstück No Future, door Ronald Giphart & Gérard van Kalmthout.
Alle voorstellingen uitverkocht. Tekst met nawoord ("the making of…")
uitgegeven door Uitgeverij Kwadraat, Utrecht. ISBN 90 6481 295 0.

Blij mee? Doe me een donatie!
Become a patron at Patreon!

Wil je hulp bij het schrijven, of gewoon een keer advies over je project? Stuur me een mailtje.