Amsterdam (GPD) _ Ze spelen het niet vaak, de professionals van het Nederlandse theater. Alsof ze allemaal nog moeten bijkomen van die ene successerie van begin vorige eeuw, toen het stuk decennialang een wereldwijde hit was. Schrijver Herman Heijermans werd dankzij Op Hoop van Zegen een wereldster en Esther de Boer van Rijk kon nooit meer wat anders spelen dan Kniertje, de vissersvrouw die haar hele familie verliest aan de nukken van de zee en de gierigheid van Reder Bos.
Speelden die professionals van nu het maar vaker, dat stuk dat het niet verdient om zo weinig ter hand te worden genomen door mensen met verstand van toneelspelen. Dan hadden we nog beter kunnen zien hoe uitzonderlijk goed de versie van de ‘Hoop’ is die nu door Het Toneel Speelt wordt gebracht. Zeggen dat deze onvergelijkelijk mooi is immers een beetje banaal, omdat het vergelijkingsmateriaal bestaat uit een recente musical en een 25 jaar oude film, met echte golven en Danny de Munck.
Marisa van Eyle heeft een Knier in huis die er wezen mag. De actrice die eerder Annie MG Schmidt een toneelleven gaf, speelt de gekwelde, maar ook aan overdreven opofferingsgezindheid lijdende vrouw met allure, zonder dat ze daarmee teveel op de voorgrond treedt. Alles in deze voorstelling, die verder uiterst sober is vormgegeven, staat in het teken van het ensemble. Regisseur Jaap Spijkers, als acteur gepokt en gemazeld in het regisseurstheater van Theu Boermans, heeft dat perfect op elkaar afgestemd, waardoor het spelplezier van dit toch verder droevige stuk afspat.
Spelplezier dat bijvoorbeeld al blijkt uit de eerste scene van Bart Klever, die heel gretig een lekker typetje neerzet als oude tandeloze vissersknecht.
Een speciale vermelding is er voor Myranda Jongeling, die kort voor de première werd ingevlogen om Petra Laseur te vervangen. Jongeling is goed thuis in het spelen van bonkige personages, en dat geeft het stuk nu ook glans. Zij is het, tenslotte, die de legendarische woorden ‘de vis wordt duur betaald’ het eerst in de mond neemt.
De zakdoekjes kunnen niet thuisblijven bij deze voorstelling die, ingekort tot krap twee uur, lekker vlot voorbijraast. Ook als de griepepideme al lang weer verleden tijd is en dit stuk nog door het land reist, zal er gesnotterd worden. Als Knier haar jongste naar zee sleurt, bijvoorbeeld. Of als Myranda Jongeling breekt. Of Van Eyle schreeuwt. Of omdat René van Zinniq Bergman aan reder Bos voldoende allure meegeeft om ook een spoor oprecht gevoel in de man te doen vermoeden. Zo wilde Heijermans het: ook de dader is een slachtoffer, op zijn eigen manier.
Blijft de vraag over, hoe actueel het allemaal nog is. In een seizoen waarin opvallend veel voorstellingen de maatschappelijke werkelijkheid tot onderwerp hebben, is een verhaal over uitgebuite vissers misschien wat achterhaald. Wie daar last van heeft, kan de boze reder vervangen door de helpdesk van een willekeurige kabelmaatschappij of de directie van een beleggingsbank, en de cirkel is rond.
Gezien: Op Hoop van Zegen van Herman Heijermans door Het Toneel Speelt, op 14 januari 2009 (première) in de Amsterdamse Stadsschouwburg. Tournee t/m 2 april. Inlichtingen: www.hettoneelspeelt.nl
