Lang heb ik gedacht dat humor het verschil uitmaakte tussen camp en kitsch. Romantiek en schoonheid zonder humor is dan kitsch, met humor wordt het camp. Daartussen zweeft de kunst. Ergens. Het eenvoudige onderscheid moeten we echter loslaten als we naar Oost-Europa gaan. Of, laat ik specifieker zijn: Hongarije. Want Hongaren zijn een klasse apart.
De Hongaarse theatermaker Bela Pinter is zo’n rare. Zijn voorstelling ‘The madwoman, the doctor, the disciples and the devil’ is even simpel als doeltreffend. Vanuit het redelijk voor de hand liggende idee dat Jezus, ware die in onze tijd geboren, waarschijnlijk in een gekkenhuis zou eindigen, maakt hij een voorstelling die scheert langs amateurisme, kitsch en camp, om toch ergens bij kunst te eindigen, ook al, of juist omdat er zo mooi in gezongen en geacteerd wordt. Kitsch omdat ze het Requiem van Mozart en Pergolesi’s Stabat Mater doen, camp omdat ze daar nieuwe alledaagse teksten op zingen en kunst omdat het geheel meer is dan de som der delen. En kunst omdat het er allemaal uitziet als een schilderij van De Naïeven.
The madwoman uit de titel is dus inderdaad de hedendaagse Jezus, en dus, net als we eerder al konden zien bij Wunderbaum en Abattoir Fermé, een vrouw. Maar anders dan bij de Nederlandse en Vlaamse jeugd gaat het Bela Pinter niet om de esthetisch-pornografische waarde van bungelende tieten aan een kruis. De enigen die hier de broek laten zakken zijn collega-gekken in het gekkenhuis, in een moderne verbeelding van de geseling door de Romeinen van de historische Jezus. De moderne Jezusvrouw krijgt een gangbang over zich heen, voordat ze op een hele koddige manier ten hemel vaart..
Bela Pinter is een Hongaar, zoals Arpad Schilling (met meer accenten op zijn naam dan ik aankan) dat ook is. Met Kretakor wist die mij eerder ervan te overtuigen dat Oost Europees theater ons op een dieper gevoel aanspreekt dan het gemiddelde West Europese of Amerikaanse product. Het geheim zit hem in die humor, die zwarter is dan de nacht, die geen enkele uitweg biedt, maar die toch troost, omdat hij zo menselijk is.
Vreemd genoeg is de enige Nederlander die een beetje in de buurt van deze humor komt, Herman Finkers. Het zal wel met de windrichting te maken hebben….
