Mark Rietman speelt notoire vreemdganger in Het Wijde Land
'Het moet vooral niet te zwaar worden'
Mark Rietman heeft een beetje het imago van de goeiige tobber. In de legendarische tv-serie Oud Geld speelde hij de in zichzelf gekeerde 'nerd' Kiet Bussink, en radioluisteraars kunnen sinds begin februari genieten van zijn vertolking van Ollie B. Bommel in het gelijknamig hoorspel. Nu speelt hij bij de Theatercompagnie een vrouwenverslinder in Schnitzlers toneelstuk Het Wijde Land. ,,Soms denk ik: 'Man, stort eens in!'”
Amsterdam (GPD) _ ,,Wat is fout? In de burgerlijk moraal gebeurt zoveel dat fout heet te zijn, maar dat eigenlijk niet is.” Mark Rietman, veel bekroond acteur, nuanceert graag het beeld dat mensen zouden kunnen krijgen van zijn rol in Arthur Schnitzlers Het Wijde Land. In dit toneelstuk uit het begin van de twintigste eeuw speelt hij Frederik Hofreiter, een man die er een nogal egocentrische huwelijksmoraal op nahoudt. Hij gaat openlijk vreemd en ontsteekt uiteindelijk in woede als zijn vrouw hetzelfde doet. In de regie van Theu Boermans bij De Theatercompagnie staat Rietman centraal in een groot ensemble, waarin verder opvallende acteurs optreden als Katja Herbers en Leny Breederveld.
We kennen Mark Rietman vooral als acteur van integere, kwetsbare mannenrollen. Hoe is het om een nu eens een echte slechterik te spelen? Rietman zoekt in die rol naar die ene zwakke plek: ,,Misschien heeft hij ook wel een gat in zijn eigen ziel, waardoor hij zich niet aan de medemens kan verbinden. Theu Boermans zegt dat hij op de vlucht is voor de dood. Hij accepteert zijn sterfelijkheid niet. Hij voelt dat het bestaan zinloos is, en heeft daarom geen morele principes meer. Waarom zou je je houden aan regels terwijl dat alleen maar afspraken zijn? Je kunt heel erg van iemand houden, maar tegelijkertijd iemand voorbij zien komen waarmee je ook heel graag zou willen samenleven. Dat kan gebeuren. En ook al is dit stuk honderd jaar oud, ook in deze tijd loop je daarbij nog tegen morele grenzen op.”{mospagebreak}
Twijfel
Voor Rietman is de hoofdrol in Het Wijde Land een lang gekoesterde wens. Hij zag er zelfs voor af van een rol in De Familie Avenier, het stuk van Maria Goos waarin veel van zijn collega's uit de legendarische tv-serie Oud Geld weer meespelen. ,,Ik heb dit stuk meer dan twintig jaar geleden gezien in Den Haag met Guido de Moor in de hoofdrol. Dat vond ik geweldig, en het is me ook altijd bijgebleven. Nu ik er zelf mee bezig ben komen er ook steeds meer beelden uit die voorstelling terug in mijn herinnering. Ik denk dat ik diep van dat stuk houd. Ik herken die zoektocht wel. Veel mannen hebben dat, die twijfel aan hun eigen oprechtheid.”
Schnitzler, die ook het schandaalstuk Reidans schreef, is een meester van de ontkenning: nooit zegt iemand wat hem werkelijk bezighoudt. Best lastig spelen, zoiets: ,,Soms is het lekker om te weten dat je ergens in de loop van het stuk een scène hebt waarin je er doorheen kunt zakken, waarna het deksel er weer terug op gaat. Maar in dit stuk blijft iedereen doen alsof er niets aan de hand is. Soms denk ik: Man, stort eens in!”
Dat net-niet-instorten moet toch eigenlijk een makkie zijn voor een acteur die beschikt over een groot talent voor ironie. Zijn bijrol in het stuk Alexander, dit najaar, bracht broodnodige humor in dat wat zware stuk: ,,In deze rol zit al zoveel ironie dat ik eigenlijk meer moet zoeken naar de tragische ernst van mijn personage dan andersom. Iedereen ontkent alles. Dat is heel modern, eigenlijk. Zo gaan we bijna altijd om met liefdesaangelegenheden. We willen het er ergens wel over hebben, maar het moet vooral niet te zwaar worden.”{mospagebreak}
Risico
Rietman heeft ooit zelf regie-ambities gehad, maar heeft die inmiddels weer op een laag pitje gezet. Die fase van twijfel over zijn acteercarrière, een jaar of zeven geleden, heeft hem uiteindelijk wel een beter acteur gemaakt. Rietman dankt daarvoor vooral zijn collega Victor Löw: ,,Hij zat een beetje in hetzelfde schuitje als ik. En hij heeft me uiteindelijk ook weer in dat spelen getrokken. Ik vond namelijk dat ik wel aardig kon acteren, maar ik vond ook dat ik een beetje grijs was. Er waren geen grote uitschieters. Het werd te gewoontjes, bleef te klein. Victor ging toen een stuk met mij doen: 'Dans van de reiger' van Hugo Claus. Hij zei: ik ga je bij elke zin tekst vragen om niet in het grijze middengebied te gaan zitten, want dat kennen we nu wel. Hij zei: doe bij elke zin wat anders, wat extreems. Dat heeft voor mij dat acteren weer geopend. Ik durf sindsdien meer risico te nemen in mijn spel.”
Rietman geeft ook zelf les aan aankomende acteurs. Niet alleen op de toneelschool, blijkt. ,,Er zijn een paar stagiaires die nu meedoen aan Het Wijde Land, en die help ik wel eens een beetje. Soms snappen ze niet gelijk wat Theu Boermans bedoelt als hij bijvoorbeeld zegt: Ik wil meer vuur. Dan gaat zo'n speler alleen maar iets harder praten. Op zo'n moment zeg ik zachtjes tegen zo'n medespeler: misschien moet je gewoon even boos worden. En dat werkt dan soms. Ik vind het nog steeds leuk om te kijken naar hoe anderen spelen, en hoe ze tot spelen komen.”
Die collegiale houding siert de man die algemeen erkend is al een van de beste acteurs van Nederland: ,,Inmiddels heb ik wel een soort gemak gekregen. Ik weet dat ik kan acteren, ik weet hoe het moet. Ik zie dat ook bij mijn collega's van dezelfde leeftijd. Maar er zit meer in. Ik zou Pierre Bokma wel weer eens in een grote Shakespeare willen zien. Of Gijs Scholten van Aschat. Niet dat ik vind dat ze nu aan het klooien zijn, maar ik heb gewoon behoefte om ze weer eens in iets groots te zien.”
En hoe ziet Rietman dat voor zichzelf? ,,Toen ik de Louis d'Or had gekregen voor Raak me Aan (in 2005) zei mijn regisseur, Ger Thijs, tegen me: Jij en Carine Crutzen, jullie moeten gewoon de grote rollen spelen. Hij zei: Jullie moeten je wanhoop geven, dat is jullie taak in deze wereld.” Hij zwijgt even. ,,Dat sloeg wel bij me aan. Die wanhoop. Dat is wel waar ik voor ga.”
Het Wijde Land door De Theatercompagnie. Van 21 februari t/m 27 april in vele theaters in Nederland. Première: 23 januari. Inlichtingen: www.theatercompagnie.nl.
