Het ro theater herneemt Tsjechovs oerstuk Platonov. ‘We consumeren ons het leplazarus’


Vorig jaar was het alleen in Rotterdam te zien. Gelukkig is Platonov het Tsjechovstuk dat Alize Zandwijk maakte bij het ro theater, nu uitgekozen om als ‘Topstuk’ op tournee te gaan. Er moet dan nog wel hard gewerkt worden om een aantal nieuwe acteurs in te werken. ,,Een acteur is in die eerste kennismaking met een tekst vaak het scherpst.”

Rotterdam (GPD)_En dan is het meteen al anders. Bart Slegers moet een mislukte grap vertellen, en hij doet dat zoals alleen Bart Slegers dat kan. Iedereen schatert. Regisseuse Alize Zandwijk gilt het uit. De man die ooit, bij Ivo van Hove’s Zuidelijk Toneel, ster was in een legendarische Hamlet, keert na een lange afwezigheid terug aan het Nederlandse toneel. In Platonov, het legendarische oerstuk van Tsjechov dat nu door het ro theater in tournee wordt gebracht, vervangt hij Cees Geel, die vorig jaar nog meespeelde, maar die nu hard op weg is om talkshowhost te worden bij de commerciële televisie.

Alize Zandwijk maakte Platonov vorig jaar bij het ro theater, en het stuk was alleen in Rotterdam en Antwerpen te zien. Zonde, vonden ze niet alleen bij het ro theater, maar ook bij organisatie die jaarlijks de tournee organiseert van zogenaamde Topstukken: dit jaar is Platonov een van die stukken die een extra tournee krijgen langs een aantal grote Nederlandse schouwburgen. Voor Zandwijk biedt het een kans om nog eens goed naar haar eigen werk van een jaar een geleden te kijken. ,,Ik heb nu meer afstand”, verklaart ze na afloop van de repetitie. ,,Vorig jaar zette ik het begindeel van het stuk heel traag op, met extreem veel stiltes en pauzes. Ik wilde er een naar feestje van maken. Ik ga dat nu anders doen. Ik ben daarom ook zo dol op hernemingen, want daarmee heb ik de  kans om mezelf te corrigeren. Om te verbeteren wat ik in die eerste versie niet goed vond.”

Het is natuurlijk de vraag of dat nodig was. Het stuk werd door de recensenten wisselend ontvangen. Er waren heel erg enthousiaste reacties, maar er waren ook mensen bij die zich boos maakten om de ledigheid die Zandwijk liet zien. Zijn die verschillen in de recensies nog reden om het stuk nu te verduidelijken? Voor de regisseuse die zich in het verleden nogal eens boos maakte op de kwaliteit van de Nederlandse theaterjournalistiek, zijn de recensies geen reden om haar werk te herzien: ,,Ik pas het stuk vanuit mezelf aan. Ik ben er nu achter dat we in de vorige versie de woorden allemaal iets te belangrijk hebben gemaakt. Dat kon drammerig overkomen, en dat moet helemaal niet. Ik ben nu dus die woorden wat minder nadrukkelijk in aan het zetten. Het mag wat minder barok, en wat alledaagser.”

En over die alledaagsheid moet het stuk ook gaan, volgens Zandwijk: ,,Tjechov is natuurlijk heel vaak klassiek opgevoerd, zwaar en serieus. Maar dan ontken je de humor. Die mensen lachen natuurlijk heel vaak met elkaar, ondanks de leegte, of misschien wel dankzij de leegte. Dat laat ik zien. Niemand neemt verantwoordelijkheid voor zijn eigen leven.”

En dat leidt tot grote ellende, natuurlijk. Zoals in elk stuk haalt Alize Zandwijk ook uit dit stuk één zin die alles voor haar zegt: ,,’waarom leven we toch nu niet zoals we zouden kunnen?’. Zo’n zin gaat over de spijt die in al Tsjechovs werk zit. Het was de frustratie van Tsjechov zelf dat hij zijn hele leven lang kneiterhard gewerkt heeft om veel geld te verdienen, en hij wilde ook iets, terwijl iedereen om hem heen maar op zijn reet zat en niks deed en zich daarbij ook nog eens verveelde. Ons grootste probleem is niet eens de verveling, maar juist het feit dat we die verveling op allerlei manieren proberen op te lossen. Wij gaan consumeren. Nog een nieuwe auto, nog een nieuwe broek, nog een nieuwe trui. Alleen maar spullen om je te bevredigen. Maar dat helpt steeds minder. Je hebt steeds meer nodig. We consumeren ons het leplazarus om onze verveling te verdrijven.”

Dat klinkt als een stevige moraal. ,,In het stuk zit die moraal niet zo sterk, hoor”, sust Zandwijk de eventuele vrees voor drammerigheid. ,,Maar als ik regisseer wil ik voor mezelf altijd een stevige moraal hebben. Ik wil iets hebben waar het voor mij over gaat. Maar ik ga niet een voorstelling gebruiken om met de vinger te wijzen.”

Een herneming betekent ook dat er met nieuwe acteurs moet worden gewerkt. Niet alleen Bart Slegers is nieuw, ook Anneke Blok, die een van de dragende rollen speelde in de versie van vorig jaar, moet worden vervangen omdat ze elders werk heeft aangenomen. Haar rol wordt overgenomen door Fania Sorel, die nu langs de kant zit om te zien hoe Anneke Blok haar rol speelt. Ze heeft een week de tijd om de rol te leren. Dat is kort, maar volgens Zandwijk hoeft dat geen probleem te zijn. Nog kort geleden moest ze een acteur vervangen in een voorstelling die ze maakte bij het Hamburgse Thalia Theater, waar ze sinds haar bekroonde regie van Tsjechovs Ivanov twee jaar geleden vaste gast is: ,,Ik moest in een week tijd een nieuwe acteur inwerken, maar dat beviel uitstekend. De regie was eigenlijk al helemaal klaar, en de nieuwe acteur kon zich moeiteloos in dat gespreide bedje inwerken. Voor een acteur is dat heel bijzonder, want je hoeft niet meer zelf de rol helemaal te bedenken, maar vanwege het tijdgebrek ben je gedwongen om volledig op je intuïtie af te gaan. En een acteur is in die eerste kennismaking met een tekst vaak het scherpst. Vaak ben je in een regulier repetitieproces van 8 weken alleen maar bezig om de intensiteit van die eerste week terug te halen.”

Platonov
van het ro theater is te zien in Rotterdam (25 en 26 november),
Groningen (29 november t/m 2 december), Breda (6 t/m 9 december),
Eindhoven (13 t/m 16 december), Leeuwarden (19 t/m 22 december),
Amsterdam (27 t/m 30 december), Arnhem (3 t/m 6 januari 2007),
Maastricht (10 t/m 13 januari), Den Haag (17 t/m 20 januari) en Utrecht
(24 t/m 27 januari) Let op: vervroegde aanvangstijd in alle theaters:
19.30 uur. Inlichtingen:
www.rotheater.nl.

Blij mee? Doe me een donatie!
Become a patron at Patreon!

Wil je hulp bij het schrijven, of gewoon een keer advies over je project? Stuur me een mailtje.