Ko van den Bosch


De Blokkendoostaal van Ko van den Bosch

Rotterdam – Of hij voor de foto één van zijn markante koppen wil trekken. Ko van den Bosch protesteert. ,,Ja, maar ik ben nu schrijver, hoor.'' Nou en? ,,Als mensen die rare kop van mij zien, dan denken ze misschien weer dat het om iets van Alex d'Electrique gaat, terwijl dat niet zo is.'' Inderdaad is het boegbeeld van de jonge wildenclub Alex d'Electrique nu toneelschrijver voor het Theater van het Oosten. Voor het eerst wordt een Van den Bosch gespeeld door een officieel toneelgezelschap.


ot Nok Toe heet het stuk dat Van den Bosch schreef. Op 7 mei gaat het in première in een regie van Wannie de Wijn. Jan van Eijndthoven en Hans Leendertse spelen twee trapezewerkers op leeftijd die er, liggend in een vangnet, achter komen dat ze veel te lang zijn doorgegaan. Het stuk opent in het donker. Er klinkt een grote klap, het licht gaat aan en daar liggen de twee, terwijl het vangnet nog natrilt. Een typische Alex d'Electrique-opening, zou je zeggen. Dat eigen gezelschap van Ko van den Bosch is tenslotte berucht om de spectaculaire effecten. De werkelijkheid is anders.

,,Dat openingsbeeld is een idee van Jan van Eijndthoven'', verklaart Van den Bosch. ,,De hele voorstelling is eigenlijk zijn idee. Hij had Ribbenkastritme gezien, de Paradevoorstelling van Alex d'Electrique en vond het fantastisch. Hij vroeg me om een stuk te schrijven. Hij bedacht dat het leuk zou zijn om een stuk te maken over twee dikke oude mannen die net uit de trapeze waren gedonderd. Ik vond dat een prachtig beeld en zei dus ja. Het is ook heerlijk om eens te schrijven voor twee oudere mannen die een echte toneeluitstraling hebben en niet zo rank van lijf en leden zijn als Alex d'Electrique.''

De tekst leest als een trein. Vlotte one-liners worden afgewisseld met poëtische passages die doen denken aan Thomas Bernhard of Werner Schwab. Van den Bosch laat zich graag inspireren door grote voorbeelden. ,,Dat Werner Schwab gewoon nieuwe woorden maakt, als de oude niet meer voldoen, dat is een vrijheid die me enorm aanspreekt. In de voorstelling Commanche, een paar jaar terug, speelde ik een een indiaan die in coma lag. Raymonde de Kuyper was de werkster die me verzorgde. Ik hoefde niets te zeggen en kon me tijdens de repetities helemaal concentreren op haar tekst. Dan ga je je afvragen: hoe praat een schoonmaakster? Wat voor zinnen gebruikt ze, wat voor vreemde poëtische wendingen heeft ze in dat schoonmaakidioom. Daar ben ik in verder gegaan met die twee acrobaten, die dingen heel snel omzetten in lichaamstaal of vreemde buitelingen. Dat levert een soort blokkendoostaal op. Die mannen nemen blokjes taal, en die gaan ze op elkaar stapelen.''

{mospagebreak}Dat werken met grote voorbeelden begon al heel vroeg. ,,Toen Alex nog in de kinderschoenen stond toen heb ik alle scripts van Freek de Jonge gelezen om te weten hoe hij het deed. Elke zin was raak. Dat heb ik overgenomen omdat ik dat wel overzichtelijk vond. Gewone toneelteksten zijn vaak te wijdlopig. Daar zit veel te veel tekst in. Bij Alex is de tekst één van de onderdelen naast muziek, spel en effecten.''

Maar ze konden ook moeilijk anders: ,,Wij begonnen in jongerencentra. Als je dan een zin maakt met twee komma's erin, staat iedereen gelijk bij de bar. Je moet de aandacht er dus bij houden. Poëtische teksten waar niet in elke zin een grap zit, vereisen een andere aanpak. Naast het kortebaan sketchwerk ben ik me gaan ontwikkelen in het maken van teksten die wat minder eenduidig zijn.''

De ontwikkelingen staan niet stil bij één van de meest veelzijdige theaterpersoonlijkheden die ons land rijk is. De kwajongen die ooit als schilder van de Rietveld-academie kwam, legt op dit moment de laatste hand aan een filmscript. Werktitel: De Huwelijksreis. ,,Dat wordt een roadmovie, die we ook voor theater gaan bewerken. Dus we doen het precies andersom. Niet een theatervoorstelling waar je een fim van maakt, maar de toneelversie van de film. Het is een flinke uitdaging. In het theater kun je moeiteloos wisselen tussen stijlen. Doe je dat in een film, dan haakt het publiek af.''

Het bij de les houden van publiek dat na twee komma's bij de bar staat is een hoog doel voor Ko van den Bosch. In Tot Nok Toe klagen de twee acrobaten dat het publiek niet kijkt als er werkelijk wat gebeurt. Het is één van de serieuzere grondtonen in de tekst. ,,Mensen willen allemaal dat het goed gaat in de wereld. Dus let iedereen goed op. Alleen, zodra het fout dreigt te gaan, doet iedereen zijn ogen dicht, omdat het te eng is. Dan laten ze je in de steek. Maar, eerlijk gezegd verwijt ik dat niet zozeer de toeschouwers als wel de toneelkritiek. Die kijkt te oppervlakkig. Recensenten vertellen nog steeds dat Alex d'Electrique het jongensclubje is dat met kettingzagen de zaal te lijf gaat. Dat hebben wij 15 jaar geleden één keer gedaan. Het is jammer dat ze niet kijken naar wat er nieuw is aan wat ik doe.'' Maar toch, voor die foto wil hij best nog wel zo'n ouderwets typische Ko van den Bosch-kop trekken. Want dat kan hij nog steeds.

Blij mee? Doe me een donatie!
Become a patron at Patreon!

Wil je hulp bij het schrijven, of gewoon een keer advies over je project? Stuur me een mailtje.

, ,