Wallace Shawn


Een hamburger voor vegetariërs

Amsterdam – Negentig is een grens. Het vliegtuig dat Toneelgroep De Trust voor zijn terugweg boekt moet volgens Wallace Shawn minimaal 90 stoelen hebben ,,en niet zo'n klein propellording''. Het ideale theater is volgens hem echter juist niet groter dan 90 plaatsen. Toneelschrijver en acteur Wallace Shawn (55) is overgekomen uit New York voor een speciaal aan hem gewijd festival van De Trust. Het gezelschap wijdt ermee de nieuwe kleine zaal van het eigen theater in.

Shawn werd vorig seizoen in Nederland geïntroduceerd met Rouwklacht. Een sober stuk met een politieke lading, net als De Koorts, het stuk waarmee Trust-actrice Sylvia Poorta vorig jaar nog op bezoek was bij burgemeester Patijn. Onverwacht heftig en indringend theater, waarmee Shawn een nieuwe invullig geeft aan het begrip geëngageerd toneel.

Shawn schrijft al sinds 1970 toneelstukken, maar is nauwelijks bekend. Als toneelschrijver is hij in Amerika zelfs volslagen onbekend, in tegenstelling tot Europa. In Amerika heeft hij slechts een naam als bijrol-acteur. Hij speelde in films van Woody Allen (Manhatten en Radio Days) of tv-series als Murphy Brown en Star Trek Deep Space Nine. Zelf schreef hij de films My Dinner With André en Vanja on 42nd Street, waarin hij ook de hoofdrol speelde.

,,Er zijn in iedere stad in de VS misschien duizend mensen die mijn stukken mooi kunnen vinden,'' verklaart Shawn zijn onbekendheid. ,,maar die gaan niet naar het theater. Echte theaterbezoekers houden namelijk van dingen die voorspelbaar zijn en niet al te opwindend. Die willen graag iets voor zich zien bewegen, op een aangename manier. Het meeste theater is zo. Het grote publiek houdt niet van wat ik doe. Alsof ze vegetariërs zijn die ik een hamburger voorzet. Het publiek voor mijn stukken is ooit twee keer naar een toneelstuk geweest en heeft zich stierlijk verveeld.''

,,Het is natuurlijk ook heel genant om een slecht stuk te zien. Je kunt een slecht gedicht lezen, maar dat duurt maar een paar minuten, en dan lees je later best nog wel een ander gedicht. Met films net zo. Het trieste van theater is juist de schaamte die je voelt om levend en wel in dezelfde ruimte te zijn, de zelfde lucht in te ademen als die acteurs die zulke genante dingen aan het doen zijn. Dat wil je nooit meer meemaken.''

{mospagebreak}Shawn's stukken behoren volgens hem tot een uitstervend genre dat een beroep doet op de intelligentie van het publiek, waarbij je iets nieuws meemaakt. Dat kan alleen in kleine zalen, of zelfs in huiskamers, zoals De Koorts, dat bij Patijn thuis werd gespeeld. ,,Waarom zou je al die moeite moeten doen om vanaf rij 25 te horen wat die mensen zeggen, of te zien hoe die mensen er in de verte uitzien, als je ook naar een film kan waar je daar helemaal geen last van hebt? Ik vind theater alleen maar mooi als ik een hele goede plaats heb en alles kan volgen.''

Shawn's meest recente stuk Rouwklacht is nog niet eens in Amerika te zien geweest.. Volgend seizoen zal het pas in première gaan, met Shawn zelf in de hoofdrol. Voor niet meer dan 30 man publiek. Van toneelschrijven wordt je al niet rijk, maar dit is wel heel extreem. Hij heeft echter al vroeg besloten om niet van zijn toneelstukken te willen leven.

Ooit dacht hij daar anders over. In 1970 verkocht hij 1 % van zijn toekomstige inkomen als schrijver aan een paar vrienden om een hotelkamer te huren waar hij zich aan het schrijven kon wijden. Zijn het nog steeds vrienden? ,,We hebben afgesproken dat de deal zou vervallen als ze acht maal het inleggeld hadden terugverdiend. Zo langzamerhand is dat wel zo. Maar ik wil er per sé niet rijk van worden. Schrijven is voor mij een kwestie van ultieme eerlijkheid en daar verdien je geen geld mee. Voor het grote publiek zou ik mezelf moeten verraden.''

Het klinkt principieel uit de mond van de acteur die zeker in zijn Star Trek-rol (Ferengi-voorman Zek, leider van een buitenaards volk dat uitsluitend op winst uit is) elk moreel principe aan zijn laars lapt. Principes zijn voor Shawn echter een gevaarlijk goed. ,,Hitler had prinipes, en Milosevic zal ook vast wel principes hebben, maar zijn ze daarom goed? Je kunt beter niet teveel principes hebben. Ik ben overtuigd links, maar houd wel van lekker eten en een comfortabel appartement. Volgens sommigen ben ik dan moreel verwerpelijk. Ik kan er goed mee leven. Al is het aantal rollen dat ik weiger groot.'' Hij lacht. ,,Zo langzamerhand speel ik alleen nog maar 'extra-terrestrials'. Daar is het minste mee aan de hand.''

Blij mee? Doe me een donatie!
Become a patron at Patreon!

Wil je hulp bij het schrijven, of gewoon een keer advies over je project? Stuur me een mailtje.

, ,